Onderzoeksproject AP/23 (Onderzoeksactie AP)
Het laatste decennium is het aantal verhandelde en gesmokkelde personen naar en in EU-lidstaten sterk toegenomen. Hoewel gouvernementele, internationale en maatschappelijke actoren heel wat acties op touw hebben gezet om deze fenomenen te controleren, menen verschillende bronnen dat de EU meer en meer uitgroeit tot een belangrijke bron-, transit-, en bestemmingsregio voor handel en smokkel. In diverse internationale standaarden, nationale actieplannen en beleidsdocumenten wordt herhaaldelijk de nood benadrukt aan accurate en betrouwbare data, maar tot op heden bestaan er geen exacte cijfers over de omvang en de aard van de fenomenen. Handel en smokkel van mensen gebeurt immers in illegale structuren en bovendien zijn de huidige datacollectie mechanismen onderontwikkeld.
In België heeft het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding in 2003 een databank opgezet waarin informatie wordt verzameld die direct afkomstig is van slachtoffers van mensenhandel en –smokkel, die de hulp en begeleiding hebben gezocht van de gespecialiseerde centra (in het kader van de Richtlijn van 1994 over het uitvaardigen van verblijfs- en arbeidsvergunningen aan buitenlandse slachtoffers van mensenhandel). De informatie is gedepersonaliseerd en verscheiden en wordt verzameld aan de hand van een comprehensief, gedetailleerd en gestandaardiseerd sjabloon dat gebaseerd is op de intakeformulieren en de dossierstructuur voor slachtoffers die hulp en begeleiding ontvangen. Naast de IOM databank over slachtoffers die informatie bevat over slachtoffers die door het IOM worden begeleid wereldwijd, is de databank van het Centrum momenteel de enige landspecifieke databank in de EU. In die zin biedt deze databank een unieke gelegenheid voor het analyseren van data aangaande mensenhandel en –smokkel, wat een beter inzicht in de aard en omvang van beide fenomenen zal toelaten.
Het onderzoek heeft als algemene doelstelling een kwantitatieve en kwalitatieve analyse te maken van de databank slachtoffers van mensenhandel.
Het onderzoek is opgedeeld in drie fases :
Fase 1
De eerste fase van het project is gericht op het analyseren van de databank slachtoffers van mensenhandel.
De eerste analyse is voornamelijk beschrijvend van aard: door middel van univariate analysetechnieken worden de antwoordpatronen van elke variabele in kaart gebracht. Met deze methode beantwoorden we volgende vragen : zijn de meerderheid van de slachtoffers man of vrouw, zijn de meeste slachtoffers verhandeld met het oog op seksuele of economische exploitatie, welke zijn de voornaamste landen van oorsprong in verband met mensensmokkel, wat is de meest voorkomende nationaliteit van de daders van mensenhandel of –smokkel, welke rekruteringstechnieken worden meestal gebruikt, enz...
Als tweede stap wordt geopteerd voor een bivariate analyse, dit houdt in dat men relaties tussen variabelen van de databank beschrijft en de significantie van die relatie nagaat. Met deze techniek kunnen we antwoord bieden op volgende vragen : is er een significante samenhang tussen geslacht en sector van exploitatie, nationaliteit van de daders van mensensmokkel en gesmokkelde personen, samenstelling van de familie en kwetsbaarheid voor mensenhandel, landen van oorsprong en gebruik van documenten, enz of worden slachtoffers afkomstig uit specifieke landen meer het slachtoffer van economische exploitatie dan anderen, zijn mechanismen van binding door schuld specifiek gerelateerd aan een bepaalde regio of land van oorsprong of aan specifieke exploitatiesectoren, zijn laaggeschoolde slachtoffers kwetsbaarder voor mensenhandel, buiten mensenhandelnetwerken meestal mensen van de eigen nationaliteit uit, enz.
De laatste stap in deze eerste fase is het uitvoeren van een trendanalyse waarin we nagaan hoe variabelen en de relaties tussen variabelen ontwikkelen binnen een gegeven tijdspanne. Met deze trendanalyse worden volgende vragen beantwoord : worden toeristenvisa’s meer en meer gebruikt voor mensenhandel met het oog op exploitatie, wat is de evolutie van de rekruteringsmechanismen en dwangmiddelen, enz.
Op basis van deze kwantitatieve analyse stellen we profielen op van slachtoffers van mensenhandel, slachtoffers van mensensmokkel en dadergroepen betrokken bij mensenhandel en –smokkel.
Fase 2
In de tweede fase van het onderzoek wordt een kwalitatieve analyse uitgevoerd die de kwantitatieve profielanalyse en trendanalyse aanvullen. Deze kwalitatieve analyse bestaat uit een herziening van de literatuur en diepte-interviews met slachtoffers en sleutelinformanten.
De literatuurstudie omvat onderzoek en discours rond mensenhandel, migratie en socio-cultureel gerelateerde gebieden die enerzijds zal bijdragen bij het interpreteren van de statistische resultaten en anderzijds bij het opstellen van vragenlijsten voor de interviews met de slachtoffers en sleutelinformanten.
De diepte-interviews met slachtoffers gebeurt aan de hand van een leidraad die zal bestaan uit een lijst van vragen en onderwerpen zoals individuele ervaringen en motivaties, percepties over migratie, overdracht van informatie over migratie, invloed van peers, ervaring met integratie, contextuele etnografische informatie, enz. Er zullen interviews worden afgenomen met 12 slachtoffers verdeeld in drie verschillende categorieën: sector van exploitatie, i.e. mensenhandel met het oog op seksuele exploitatie, met het oog op economische exploitatie en mensensmokkel.
Bovendien worden ook interviews afgenomen met 10 sleutelinformanten uit twee gebieden: sociale voorzieningen en politie en justitie. Voor deze interviews worden twee verschillende leidraden ontwikkeld. Interviews met personen van sociale voorzieningen hebben als doel om kwalitatieve informatie te verzamelen over slachtofferprofielen, bijstand en integratie van slachtoffers. Diepte-interviews met politie en justitie, hieronder ook gespecialiseerde secties inzake mensenhandel en immigratie autoriteiten, zullen bijdragen bij het interpreteren van trends inzake mensenhandel en –smokkel, profielen van criminele groepen, mensenhandelmechanismen en migratiekenmerken.
Fase 3
In een beschrijvend rapport worden de resultaten van de kwantitatieve en kwalitatieve fase geïntegreerd. Tijdens het onderzoek zullen mogelijke hiaten in de databank aan het licht komen. We zullen dan ook aanbevelingen formuleren ter verbetering van de structuur en de inhoud van de databank slachtoffers van mensenhandel.
Analyse quantitative et qualitative de la banque de données des victimes de la traite et du trafic d’êtres humains : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2009 (SP2118)
[Om te downloaden]
Kwantitatieve en kwalitatieveanalyse van de databankslachtoffers van mensenhandel : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2009 (SP2119)
[Om te downloaden]
