Onderzoeksproject CP/19 (Onderzoeksactie CP)
Context
Als gevolg van de verschillende crisissen die de ‘conventionele’ dierlijke productie recentelijk heeft doorgemaakt, gaan steeds meer wantrouwige en ongeruste consumenten, op zoek naar alternatieve systemen, meer specifiek naar biologische landbouw. In hun Federaal plan voor duurzame ontwikkeling stelden de publieke autoriteiten als doelstelling een omschakeling van 10% van de bruikbare landbouwoppervlakte naar biologische landbouw tegen 2010 voorop. Toch moet de duurzaamheid van dit productiesysteem nog steeds gevalideerd worden, want hoewel biologische productie op verschillende punten zoals milieu een vernieuwend antwoord biedt, is de sterke groei een ware uitdaging voor de stabilisatie van een reeks andere elementen. Het vertrouwen in biologische landbouw is immers niet vrij van crisissen, de reglementering en de organisatie van de marketing van producten staan onder druk van de vraag naar biologische producten die de Belgische productie overstijgen; en tenslotte blijkt de huidige technische omkadering slecht aangepast.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
Het doel van het project is het definiëren van de duurzaamheid van de biologische landbouw, vertrekkende van drie dimensies die met elkaar moeten geconfronteerd worden en afgewogen worden:
- economische duurzaamheid: concurrentiepositie en ontwikkelingsmogelijkheden;
- duurzaamheid op vlak van milieu: reproductie van de hulpbronnen en balans van specifieke externaliteiten;
- sociale duurzaamheid: innovatiecapaciteit en sociale/territoriale externaliteiten.
Deze dimensies moeten geëvalueerd worden, gekoppeld worden aan doeltreffende referenties en ondersteund worden met beleidsinstrumenten.
De specifieke onderzoeksobjectieven kunnen als volgt gedefinieerd worden:
- vaststellen van de technische aanbevelingen voor de twee belangrijkste inzetten verbonden met de biologische veeteelt en het vetmesten van biologisch rundvee: de voeding en de gezondheid, valoriseren/verbeteren van de positieve externaliteiten verbonden aan de productiesystemen van biologisch rundvee (stikstofbalans, biodiversiteit) en analyseren van de milieu- en sociale kosten (CRA-W / RUG);
- bestuderen en uittesten van organisatievormen die onderhandeling toelaten tussen de marketingbehoeften en de dimensies van de duurzaamheid en versterken van de garanties die de verschillende productie- en verwerkingsnetwerken lijken te bieden aan consumenten (FUL / RUG);
- Analyseren van de consumentenvraag, de meest adequate communicatiemiddelen en geven van een aanzet tot een participatieve en experimentele aanpak van onderhandeling (FUL).
Methodologie
De originaliteit van dit project bestaat uit het in rekening brengen van de onderlinge afhankelijkheid van deze drie specifieke doelstellingen. Simultaan en gecoördineerd worden verschillende referentietypes op basis van participatieve onderzoeksmethoden geanalyseerd (Sébillotte, 2000, Hatchuel, 1999). De centrale hypothese hierbij is de co-productie van kennis via interactie tussen alle betrokken partijen welke op verschillende manieren vertegenwoordigd zijn in het onderzoeksproces.
Dit onderzoek heeft ook de ambitie om een onderzoeksinterventiemodel te ontwikkelen en te valideren dat kan overgezet worden naar andere domeinen. Het gaat om het valideren van het nut om in het onderzoek zelf reeds verbanden te leggen tussen consumptie, productie en communicatie. Dit vergt een multidisciplinaire aanpak die streeft naar een coördinatie van het werk van ingenieurs, sociologen en economen aan de ene kant, maar ook dat van landbouwers, verwerkers en distributeurs aan de andere kant. Beide partijen beïnvloeden elkaar. Dit gebeurt via het samen ontwikkelen van onderzoeksconcepten, prioriteiten en middelen, in plaast van ze enkel naast elkaar te plaatsen. De benadering behoort tot een originele epistemologie (Hatchuel, 1999) die zich richt op transformatie, eerder dan enkel op observatie en die aandacht geeft aan reflectie. Deze onderzoeksaanpak is minder gebaseerd op gevestigde waarden maar eerder op de herformulering van waarden.
Interactie tussen de verschillende partners
Door het feit van het aantal en de heterogeniteit van de eisen die gericht zijn op landbouw, kunnen de economische en milieuaspecten, noch de beperkingen van vraag en aanbod, afzonderlijk worden behandeld. De samenhang van de aanbevelingen of van de coördinatie binnen de keten (intern en extern) is cruciaal, wil men de leefbaarheid van de keten op lange termijn, net als de conformiteit op milieuvlak, verzekeren. Het project zal ervoor zorgen dat de verschillende referentiesets, worden geformuleerd gaande van de technische en organisatorische uitvoerbaarheid tot de vraag van de consument. Omwille van deze redenen, zullen de verschillende onderzoeksteams onderling sterk samenwerken gedurende de verschillende fasen van het project. De economische input zal aangepast worden naargelang de onderzoeksvragen.
Band met internationale programma’s
Samenwerking met INRA-UREQUA Le Mans, B. Sylvander: Onderzoek en Biologische Landbouw
INRA SAD Avignon, B. Hubert: Onderzoeksinterventie
INRA - Colmar, Girardin: Aanbevelingstechnieken
Verwachte resultaten
Het project zal een aantal aanbevelingen naar voor brengen met betrekking tot productiesystemen, organisatorische modellen en de opbouw van de vraag. De uitvoerbaarheid van de aanbevelingen zal gevalideerd worden in de ketens die getest worden. De duurzaamheid zal gevalideerd worden vanuit economisch, sociaal en milieustandpunt. Daarenboven zal het onderzoek bepalen in welke mate de algemene organisatie en de onderhandelingsschema’s die bestaan in de ketens van biologische landbouw, kunnen omgevormd worden tot nieuwe vormen van collectiviteit die beter toelaten rekening te houden met de verschillende dimensies van duurzame ontwikkeling.
Partners
Activiteiten
Het onderzoeksteam van FUL zal zich focussen op de organisatieschema’s die onderhandelingen toelaten tussen de behoeften van de distributiesector en de duurzaamheidsaspecten zoals bedrijfsinkomen, de socio-economische bekwaamheid van de veehouder, de territoriale dynamiek, enz. Betreffende het consumentenonderzoek zal de FUL de bestaande communicatiemiddelen bestuderen en de wijze waarop de consument betrokken wordt bij de ontwikkelingen. Wederzijdse uitwisseling is nodig om vraag en aanbod met elkaar te verbinden. Om dit te verwezenlijken zal het FUL-team een onderhandelingsmodel ontwikkelen en evalueren dat rekening houdt met het standpunt van de consument.
De landbouwkundigen van CRA-W zullen technische aanbevelingen opstellen rond de twee belangrijkste inzetten bij het fokken en vetmesten van biologische rundvee, namelijk de voeding en de gezondheid. Het definiëren van de aanbevelingen voor voeding van rundvee behelst twee types van relaties: de relatie fokken - akkerbouw en de relatie fokken - vetmesten. De tweede doelstelling is het valoriseren en/of verbeteren van de positieve externaliteiten van de biologische veeteelt, zoals de stikstofbalans, de biodiversiteit en het landschap. Welke impact hebben biologische landbouwpraktijken op de stikstofbalans? Wat is de impact van de keuze van productiesystemen, specifiek van voederproductie, op de biodiversiteit ?
De economen van de RUG zullen de economische duurzaamheid van de biologische veeteelt analyseren door de verdeling van de prijzen die de consument moeten betalen over de verschillende schakels van de keten, te bestuderen. Verschillen in marges zullen worden verantwoord via relaties inzake organisatie en marktfunctie. De analyse van deze marges zal samengaan met een schatting van de transactiekosten van elk van de participanten van de keten.
Coördinaten
Marc Mormont, Fondation Universitaire Luxembourgeoise,
Av Longwy 185, B-6700 Arlon
Tel: +32 (0)63 23 08 68; Fax: +32 (0)63 23 0818
e-mail: mormont@ful.ac.be
Didier Stilmant, Centre wallon de Recherches agronomiques, Section systèmes agricoles
Rue de Serpont 100, B-6800 Libramont
Tel: +32 (0)61 23 10 10
e-mail: stilmant@cra.wallonie.be, www.cra.wallonie.be
Guido Van Huylenbroeck, Universiteit Gent, Vakgroep Landbouweconomie
Coupure Links 653, B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 59 26; Fax: +32 (0)9 264 62 46
e-mail: guido.vanhuylenbroeck@rug.ac.be
Gebruikerscomité
- Hugo Baert - Union Nationale Interprofessionnelle des Transformateurs et Distributeurs de Produits de l'Agriculture Biologique - Sint-Agatha-Rode
- Hubert Bedoret - Inter-Environnement Wallonie (IEW) - Namur
- Jan Claessens - Delhaize Groep nv - Zellik
- Bernard Convié - Centre Technique pour le Développement de l’Agriculture et de l’Horticulture Biologique (CEB) - Namur
- Marc Fichers - Nature et Progrès - Jambes
- Blaise Hommelen - Ecocert - Bruxelles
- Dominique Malmedy - Union Nationale des Agrobiologistes Belges (UNAB) - Tavier
- D. Peusens - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Centrum Landbouwkundig Onderzoek - Departement Plantengenetica en -veredeling - Melle
- Michel Plaaschaert - Fédération Wallonne de l'Agriculture (FWA) - Mazee
- Philippe Ruelle - SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement - Services fédéraux pour les Affaires environnementales - Bruxelles
- André Schonbrodt - Union Professionnelle Vétérinaire (UPV) - Nivelles
- Yves Somvilles - Fédération Wallonne de l'Agriculture (FWA) - Gembloux
- Ann Theunissen - VLAM - Afdeling Land- en Tuinbouwvorming - Cel biologische landbouw - Brussel
- Marc Vandercammen - Centre de Recherche et d'Information des Organisations de Consommateurs (CRIOC-OIVO) - Bruxelles
How can organic farming contribute to the sustainable production and consumption patterns? : final report
Stassart, Pierre - Mormont, Marc - Jamar, Daniel ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1660)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Comment l'agriculture biologique contribue-t-elle aux modes de production et de consommation durables? : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2007 (SP1701)
[Om te downloaden]
Hoe kan biologische landbouw bijdragen aan duurzame productie- en consumptiepatronen? : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2007 (SP1702)
[Om te downloaden]
How can organic farming contribute to sustainable production and consumption patterns? : summary
Brussels : Belgian Science Policy, 2007 (SP1703)
[Om te downloaden]
