Onderzoeksproject I2/AE/103 (Onderzoeksactie I2)
15/12/2001-31/12/2003
Het doel van dit project is de historisch-wetenschappelijke informatie van een drietal fotografische archieven, door een techniek van hoge-resolutie digitalisering, algemeen toegankelijk en wetenschappelijk bruikbaar te maken. De historische luchtfoto’s van het Nationaal Geografisch Instituut (NGI) en van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) evenals de oude hemelopnames van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), die een belangrijk deel uitmaken van het patrimonium van deze instellingen, zijn alledrie blootgesteld aan hetzelfde gevaar: de beeldinformatie vervat in deze collecties dreigt verloren te gaan voor toekomstige generaties, enerzijds omwille van het verouderingsproces van de emulsie op de platen, anderzijds door een gebrek aan belangstelling wegens het feit dat de gegevens slecht toegankelijk en niet-digitaal opgeslagen zijn. De nu nog steeds waardevolle informatie is bijgevolg heel moeilijk te verwerken.
Het NGI beschikt over een collectie van ongeveer 50.000 luchtfoto’s die sedert 1947 systematisch aangemaakt werden. De collectie geeft een realistisch beeld van ons land weer op verschillende tijdstippen en diende oorspronkelijk voor de aanmaak van de vermaarde ‘stafkaarten’. De gedigitaliseerde foto’s zullen fotogrammetrisch of voor driedimensionale metingen gebruikt kunnen worden. Bovendien zijn ze heden ten dage geschikt voor historisch onderzoek.
Het KMMA beschikt over een grote verzameling luchtfoto’s over Belgisch Kongo (meer dan 200.000 stuks) genomen in de periode 1948-1959. Dit beeldmateriaal werd op een schaal van 1/20000 tot 1/40000 verwezenlijkt en laat toe om details met een grootte van 2 tot 4m te herkennen. Het vertegenwoordigt een uniek en onvervangbaar stel gegevens, waaruit zowel de stand van de natuurlijke omgeving als socio-economische informatie uit die periode kunnen worden afgeleid.
De KSB bezit een unieke collectie van nagenoeg 20.000 astrofotografische platen waarvan de oudste teruggaan tot 1908. Deze glazen platen beslaan typisch een hemelgebied van meer dan 1 graad² met epoches die de hele 20ste eeuw bestrijken. Ze laten toe om een beeld van de hemel van ongeveer 100 jaar geleden op te stellen (en te zoeken naar uitzonderlijke gebeurtenissen zoals supernova-uitbarstingen) en astronomische verschijnselen te bestuderen waarvoor een lange tijdsbasis nodig is (zoals eigenbewegingen van sterren, dubbelsterren of variabele sterren met lange periodes, banen van kleine planeten).
In de eerste fase zullen digitale en raadpleegbare inventarissen aangemaakt worden zodat de juiste inhoud en de staat van elke collectie gekend zullen zijn. Op die wijze zal men ook inzicht verkrijgen over de meest waardevolle en bedreigde deelcollecties. Tegelijkertijd zullen de omstandigheden voor de bewaring van de platen of films - in de mate van de eigen mogelijkheden van elke partnerinstelling - verbeterd worden. Aan de hand van het scannen van uitgezochte testplaten (geometrische roosters, densitowiggen,...) zal een keuze gemaakt worden van de meest geschikte scanner en van de meest veelzijdige digitalisatiemethode. Bedoeling is om een brede waaier van toepassingen toe te laten en het scannen onafhankelijk van toekomstige wetenschappelijke toepassingen te laten gebeuren. De techniek van het dupliceren op filmrol en het scannen met hoge resolutie zal grondig getoetst worden. Dit betekent dat er strenge eisen zullen gesteld moeten worden aan zowel de geometrische nauwkeurigheid als aan de radiometrische transmissie. Men voorziet dat de testfase ruim een jaar zal duren. Op de KSB wordt een geklimatiseerd lokaal voor de scanner voorzien. Tijdens deze fase zal een internationale workshop over hoge-resolutie digitalisering gehouden worden en zal tevens een ontwerp voor databeheer, -opslag en naverwerking (inclusief compressie) uitgewerkt worden.
In de tweede fase zal overgegaan worden op het operationeel scannen en de elektronische verspreiding van de digitale beelden en hun afgeleide gegevens. In functie van de kwaliteit, de graad van veroudering en de wetenschappelijke bruikbaarheid, zullen voornamelijk de meest waardevolle en meest bedreigde delen van bovengenoemde collecties gescand worden. Een definief concept voor databeheer, -opslag en de bijhorende databanken zal opgesteld worden, rekening houdend met de snelle evolutie op het gebied van informatiedragers en datatransmissie. Bovendien zullen de nodige middelen en mankracht ingeschat worden om het geheel van de collecties te digitaliseren en om deze gegevens via het web ter beschikking te stellen aan zowel een ruim publiek als aan specialisten in de fotogrammetrie en in de sterrenkunde.
- Contactpersoon (coördinator van het project):
Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB)
Edwin Van Dessel
Ringlaan 3
1180 BRUSSEL
Tel: 02 373 53 66
Fax: 02 374 98 22
evdes@oma.be
PARTNERSCHAP
Coördinator Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB)
Partner 1 Nationaal Geografisch Instituut (NGI)
Partner 2 Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA)
Partner 3 Universiteit Antwerpen (UA) Onderzoeksgroep Astrofysica
Partner 4 Vrije Universiteit Brussel (VUB) Onderzoeksgroep Observationele Sterrenkunde (OBSS)
Partner 5 AGFA-GEVAERT nv
