Onderzoeksproject SO/02/020 (Onderzoeksactie SO)
Voorstelling project
De hedendaagse landbouw is onderhevig aan tal van veranderingen die determinerend zijn voor de toekomstige structuur van de sector. Naast de wijzigende marktsituatie met toenemende globalisering en mondialisering, de geleidelijke vermindering van de ondersteuning van de Europese landbouw, de wijzigende vraag waarbij de sector meer en meer moet inspelen op kwaliteits- en andere eisen van de consument en de industrie, zijn er ook de toenemende voorwaarden op vlak van hygiëne, productnormen, voedselveiligheid en zo verder. Dit komt tot uitdrukking in een toenemende normering (en standaardisatie) niet alleen van producten, maar meer en meer ook van productiewijzen.
De centrale onderzoeksvraag van dit voorstel is de impact van diverse vormen van normering op de organisatie van landbouwbedrijven en de structuur binnen de sector. Centrale vragen voor het onderzoek zijn daarom:
1. Hoe passen landbouwbedrijven en de -sector zich binnen bovengeschetste context aan deze normering aan? Zijn er gepriviligeerde organisatiemodellen en welke organisatievormen zijn het best aangepast zijn om de nieuwe uitdagingen te beantwoorden?
2. Is bovenvermelde aanpassing selectief en bevoordeelt normering bepaalde bedrijfstypes en/of -categorieën en leidt normering tot een grotere concentratie van de productie (met een marginalisatie van een deel van de producenten tot gevolg) of biedt normering precies nieuwe kansen en opportuniteiten aan kleinere producenten
Het onderzoek is georganiseerd in een drietal fasen.
De eerste fase van het onderzoek beoogt de inventarisatie van product normeringen binnen de belangrijkste filiéres. Op basis van interviews met bevoorrechte getuigen wordt nagegaan welke wettelijke en vrijwillige normen momenteel worden gehanteerd, door wie ze worden opgelegd en in welke mate ze van invloed zijn op de productie en productiewijze.
Doel van de tweede fase van het onderzoek is voor een aantal van de geïnventariseerde normen via bevraging van landbouwers en andere actoren in de keten na te gaan welek de gevolgen van deze normen zijn op vlak van bedrijfsvoering, bedrijfsstructuur, productiekosten, relaties met andere actoren in de keten, contractvormen en zo meer. Door de case studies zodanig te kiezen dat verschillende vormen van normering kunnen worden behandeld wordt getracht algemene gevolgen te scheiden van norm-specifieke invloeden.
In de derde en laatste fase tenslotte zal getracht worden uit de bevindingen een aantal aanbevelingen te formuleren voor het het beleid en de betrokken actoren. Deze zullen ook met hen worden besproken en getoetst.
De aanbevelingen voortvloeiend uit het onderzoek zullen vooral betrekking hebben op:
- de interventievormen die de invoering van normen op landbouwbedrijven en de aanpasbaarheid van deze bedrijven aan de normen kunnen bevorderen;
- de interventievormen die marginalisering van bedrijven kan vermijden en kunnen leiden tot nieuwe mogelijkheden;
- lessen in verband met traceerbaarheid en veralgemening van normen.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door de twee teams met onderzoekservaring op gebied van landbouweconomie en agrarische sociologie die mekaar zeer goed aanvullen zowel inzake methodologieën als inzake kennis van verschillende filiéres.
Effecten van normering op bedrijfsorganisatie en -structuur in de landbouw = Effets de la normalisation sur la structure et l'organisation des entreprises dans l'agriculture
Vuylsteke, Anne - Collet, Eric - Haynes, Isabelle ... et al Gent : Academia Press, 2003 (PB5986)
Effets de la normalisation sur la structure et l'organisation des entreprises dans l'agriculture : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2003 (SP1244)
[Om te downloaden]
Effecten van normering op de bedrijfsorganisatie en -structuur in de landbouw : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2003 (SP1245)
[Om te downloaden]
Effects of normalisation on the organisation and structure of enterprises in agriculture : summary
Brussels : Science Policy Office, 2003 (SP1246)
[Om te downloaden]
Bibliografische referenties :
