BRUSSEL, 08/05/2025 - Dankzij het RetroPollen-project werd voor het eerst de impact van weer, luchtkwaliteit en stuifmeel van berken en grassen op onze gezondheid in België becijferd.

In België is minstens 10% van de bevolking onderhevig aan allergische reacties of rhinitis veroorzaakt door berkenpollen en minstens 15% door graspollen. Bovendien kan luchtvervuiling in een dichtbevolkt en geïndustrialiseerd land als België het aantal patiënten met aandoeningen van de luchtwegen verhogen.
Het onderzoeksproject beoogde ook de ontwikkeling van een systeem om mensen te waarschuwen voor komende concentraties van pollen van berken en grassen. Dit is ondertussen al sinds 2023 beschikbaar via de website van het KMI en Sciensano.

Welke rol speelt het weer in de verspreiding van pollen?

Een groot deel van de verschillen in pollenconcentraties tijdens en tussen de verschillende seizoenen kan toegeschreven worden aan het weer. Wind is de belangrijkste drijvende kracht achter het transport van pollen in de lucht. De afstand die verschillende soorten pollen kunnen afleggen is meestal van de orde van 30 km en voor berken zelfs tot 1000 km. De windrichting bepaalt in grote mate waar de pollen naartoe gaan. Voor berkenpollen is ook de temperatuur van belang omdat die de start- en einddatum van het pollenseizoen bepaalt.
Deze studie heeft onder andere ook aangetoond dat de concentraties aan berkenpollen in de lucht in België elke tien jaar met 13% is toegenomen tussen 1982 en 2019. De oorzaak ligt voornamelijk in veranderingen in het klimaat. Wetenschappers hadden niet verwacht dat klimaatverandering (hogere temperaturen en droge periodes tijdens het pollenseizoen) de concentratie van pollen in de lucht zodanig kon versterken. Wetenschapper Willem Verstraeten licht toe: “Klimaatverandering leidt tot meer stuifmeel in de lucht. De dynamiek in vegetatie kan dat tegenwerken, maar niet volledig compenseren.”

Waarom is een dispersiemodel zoals SILAM belangrijk?

In België worden pollenconcentraties slechts in een beperkt aantal locaties gemeten. Dit laat patiënten echter niet toe om hun blootstelling aan pollen te vermijden, want informatie in de tijd en de spreiding van de pollen over heel het land ontbreken. Een dispersiemodel, daarentegen, berekent de verspreiding van pollen onder invloed van het weer. Tijdens regenachtige en zeer vochtige periodes zullen bomen en grassen minder pollen vrijgeven, terwijl wind de pollen uit de berkenkatjes of grasaren blaast. Op basis van weersvoorspellingen kan met een dispersiemodel ook de verwachte verspreiding van pollen worden geschat.
Bovendien produceren de ruimtelijke modellen de dagelijkse verspreiding van pollen en laten ze toe om het effect op de gezondheid van de bevolking in te schatten.

Een overmaat aan stuifmeel van berken en grassen vormt een risico voor de gezondheid

Dit onderzoek toont aan dat de longfunctie van patiënten met astma en mucoviscidose daalt door blootstelling aan hoge concentraties stuifmeel van berken en grassen. Luchtverontreiniging versterkt dit effect nog. Bovendien verhoogt de blootstelling aan grote hoeveelheden berkenstuifmeel het risico op overlijden in de gehele bevolking.

Hoe kan ik me informeren of beschermen?

Door dit project kunnen burgers nu 4-daagse voorspellingen voor verschillende pollentypes raadplegen zowel op de website van het KMI als in de KMI app en dit voor hun specifieke woonplaats in België. Ook de AirAllergy app en de website van Sciensano werden geactualiseerd en uitgebreid met de pollenvoorspellingen van het KMI.

Een consortium van Belgische partners

Het consortium van het Belgische BRAIN-project RetroPollen gefinancierd door BELSPO, onder leiding van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), zocht voor dit onderzoek een grote collectie aan data van verschillende oorsprong bijeen. Het Brusselse ERASMUS ziekenhuis en het Zeepreventorium in De Haan verzamelden meer dan 25 jaar aan medische gegevens van patiënten. STATBEL leverde meer dan 30 jaar aan statistische gegevens over de Belgische bevolking. Tijdreeksen van stuifmeelconcentraties van berken en grassen, afkomstig van meetstations van Sciensano die teruggaan tot 1982, werden door het KMI samen met weerdata verwerkt in een pollentransportmodel. Hiermee werd de dagelijkse ruimtelijke concentraties aan stuifmeel van berken en grassen in de lucht voor heel België berekend. IRCELINE bezorgde kaarten van luchtverontreinigingsmetingen. Statistische modellen van de Universiteit van Hasselt brachten alle datasets samen om de invloed van stuifmeel, luchtverontreiniging en weer op onze gezondheid te analyseren. Dankzij het RetroPollen project werd voor het eerst de impact van weer, luchtkwaliteit en stuifmeel op onze gezondheid in België becijferd.