Onderzoeksproject B2/20E/P3/SOLARIS (Onderzoeksactie B2)
Mitigatiebeleid is onvoldoende om de gevolgen van klimaatverandering te voorkomen. Adaptatie is dus vereist. Er kunnen echter ongelijkheden optreden in klimaatadaptatiebeleid, waardoor er uitdagingen ontstaan bij de uitvoering van dat beleid op het gebied van democratie, solidariteit en sociale rechtvaardigheid. SOLARIS richt zich daarom op sociaal-ruimtelijke ongelijkheden en wil de leemte in de analyse van sociale rechtvaardigheid in relatie tot klimaatadaptatiebeleid opvullen. SOLARIS heeft zowel wetenschappelijke als maatschappelijke doelstellingen. Het voornaamste doel is om een conceptueel en analytisch kader te ontwikkelen om sociale rechtvaardigheidsperspectieven in klimaatadaptatiebeleid aan het licht te brengen en het beleids- en besluitvormingsproces voor een groot aantal belanghebbenden (bv. beleidsmakers, het maatschappelijk middenveld, burgers) te bestuderen, om uiteindelijk bij te dragen aan betere participatieve processen.
Er kunnen verschillende onrechtvaardigheden optreden in het kader van klimaatadaptatiebeleid: 1) onrechtvaardigheden in de risiconiveaus en hoe deze worden beïnvloed door klimaatverandering, 2) onrechtvaardigheden in de mate van bijdrage aan het aanpakken van risico's en het implementeren van klimaatadaptatiebeleid, 3) verschillen in het vermogen om de besluitvorming te beïnvloeden, en 4) onrechtvaardigheid in het vermogen om te reageren en zich aan te passen. Begrijpen hoe en wanneer deze onrechtvaardigheden zich voordoen, wie wordt bevoordeeld of benadeeld en op welke manier, is van cruciaal belang bij het implementeren van sociaal aanvaardbaar, rechtvaardig en effectief klimaatadaptatiebeleid.
Aangezien overstromingen tot de belangrijkste klimaat- en weergerelateerde oorzaken van verlies en schade in Europa behoren, zal SOLARIS het ontwerp van klimaatadaptatiebeleid en de instrumenten die worden gebruikt om risico's te verminderen, evalueren middels een overstromingsrisicobeheer-lens. De focus in SOLARIS zal liggen op het voorkomen van overstromingen, het opvangen van water om de impacts te verminderen, en de voorbereiding voor en het herstel na overstromingen. Er zal een case study-benadering worden gevolgd (2 cases per land) om te analyseren welke cases van klimaatadaptatiebeleid zijn geïmplementeerd of in uitvoering zijn. Zo kunnen we participatieprocessen bestuderen en voorbeelden geven van sociaal-ruimtelijke ongelijkheden die pas aan het licht komen na de implementatie van beleid.
Op basis van multidisciplinair onderzoek (recht, sociologie, geografie en planning) uit vier landen (België, Engeland, Finland, Frankrijk) wil SOLARIS twee onderzoeksvragen beantwoorden:
1. Hoe kunnen we sociaal-ruimtelijke ongelijkheden beoordelen en in kaart brengen in het licht van klimaatadaptatiebeleid? We onderzoeken welke factoren specifieke groepen minder betrokken maken bij klimaatadaptatiebeleid en analyseren de verdelingseffecten van beleid.
2. Hoe worden ongelijkheden aangepakt in klimaatadaptatiebeleid en wat is de rol van participatie? We onderzoeken welke solidariteitsmechanismen worden geïmplementeerd en hoe getroffen groepen betrokken zijn bij klimaatadaptatiebeleid. Betrokkenheid van burgers in besluitvorming wordt bestudeerd door middel van burgerparticipatie tijdens besluitvorming en implementatie.
SOLARIS zal voortbouwen op en gebruikmaken van gegevens uit bestaande datasets en eerdere onderzoeksprojecten (bv. STAR-FLOOD). Daarnaast zal empirisch onderzoek worden gedaan om sociaal-ruimtelijke ongelijkheden te analyseren.
SOLARIS zal bijdragen aan state-of-the-art kennis over de gevolgen van klimaatadaptatiebeleid voor sociale rechtvaardigheid, met name met betrekking tot overstromingsrisico's. We streven ernaar onze gegevens toegankelijk te maken voor andere onderzoekers (indien niet beperkt door privacy- of anonimiteitskwesties). Een van de belangrijkste prioriteiten is bijdragen aan de academische gemeenschap door de output van hoogwaardige publicaties, het bieden van een analytische en conceptuele benadering die kan worden toegepast in verschillende geografische en sociale contexten (en ook op verschillende toekomstige risico's van klimaatverandering), en het opleiden van beginnende onderzoekers (o.a. doctorandi, studenten en stagiairs) op het gebied van klimaatadaptatie.
Verder streven we ernaar de resultaten te verspreiden onder maatschappelijke actoren door 1) een concrete, vraaggestuurde aanpak, 2) de betrokkenheid van externe belanghebbenden tijdens het project, en 3) een strategie om te communiceren naar niet-wetenschappelijke belanghebbenden. In SOLARIS streven we er naar om institutionele en private belanghebbenden te betrekken bij het adresseren van sociaal-ruimtelijke ongelijkheid. Op deze manier hebben de resultaten praktische relevantie en dragen ze bij aan een maatschappelijk probleem. Er zal een breed scala aan besluitvormers en belanghebbenden uit verschillende beleidsdomeinen (bv. waterbeheer, klimaatverandering, volksgezondheid, transport, stedelijke planning) worden geïdentificeerd voor de verspreiding van onderzoeksactiviteiten en resultaten. Een van de belangrijkste onderzoeksresultaten zal een praktijkgids zijn met informatie en voorstellen om ongelijkheden in klimaatadaptatiebeleid aan te pakken. We organiseren ook lokale discussiegroepen in de cases, o.a. met autoriteiten, NGO's, kleine bedrijven, gemeenschappen en lokale bewoners, die kunnen bijdragen aan de definitie en verbetering van toekomstige klimaatadaptatiebeleid.
