Onderzoeksproject BR/165/PI/TEMAS (Onderzoeksactie BR)
PROJECT BESCHRIJVING
Sinds enkele decennia is er sprake van een groeiende kloof tussen archivistiek en geschiedwetenschap. Veel onderzoekers hebben weinig voeling met de formele beschrijvingen van historische bronnen door archivarissen. Het doorgronden van de ontstaanscontext, functies en overlevering van archivalisch bronnenmateriaal – allemaal kerntaken van de archivaris – staat bovendien bij weinig onderzoekers hoog op de agenda, terwijl dit een aanzienlijke meerwaarde kan betekenen bij de bronneninterpretatie. Het BRAIN-project TEMAS (Thesaurus of Early Modern Archival Sources) wilt deze zogenaamde ‘archival divide’ verkleinen via de creatie van een digitaal kennisplatform over vroegmoderne documenttypes. Voortbouwend op archieftoegangen, brontypologische en historische studies, zal de TEMAS-database de disparate informatie over veelvoorkomende, hoogwaardige en seriële brontypes uit de periode 1482-1795 op een gestructureerde manier ontsluiten.
In een eerste fase van het project krijgen circa 500 brontypes een duidelijke definitie. Tegelijkertijd wordt ook de structuur van de database uitgewerkt door associatieve en hiërarchische relaties tussen de brontypes onderling in kaart te brengen. Gebruikers van het TEMAS-platform zullen zo niet alleen beter vertrouwd raken met archiefterminologie, maar meteen ook een dieper inzicht verwerven in de samenhang van diverse documenttypes. In een tweede fase wordt vervolgens de bronproductie per archiefvormer (bv. stadsbesturen, abdijen, gerechtshoven…) onder de loep genomen. Voor ieder brontype worden de kenmerken en belangrijkste gegevens inzake ontstaanscontext, functie(s) en chronologisch bereik opgelijst, zodat gebruikers deze essentiële informatie met één zoekactie kunnen terugvinden. Door deze gegevens te bundelen, krijgen onderzoekers nog vóór ze het archief induiken een beter inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van het bronnenmateriaal dat ze willen consulteren. Omgekeerd biedt de database natuurlijk ook interessante mogelijkheden voor gebruikers die op een onbekend brontype stoten in een archieftoegang.
Het TEMAS-platform zal zo helpen om de kloof te overbruggen tussen de beschrijvingen van archivarissen en de inhoudelijke vragen van onderzoekers. De database wordt ook verrijkt met beeldmateriaal, zodat gebruikers op een laagdrempelige manier documenten kunnen herkennen en contextualiseren. Referenties per brontype naar inventarissen, bronuitgaven en relevant historisch onderzoek zullen geïnteresseerde gebruikers bovendien in staat stellen zich verder te verdiepen in de materie. Op een meer indirecte manier zal de database eveneens bijdragen aan de standaardisering van archiefterminologie en het etaleren van de bronnenrijkdom in de archieven van vroegmoderne instellingen, personen en families. Zo kan de database tevens functioneren als een inspiratiebron voor nieuw archivalisch of historisch onderzoek. In dat kader zal er bijvoorbeeld bij de uitwerking van het TEMAS-project al aandacht zijn voor patronen van archiefvorming in de vroegmoderne periode, een nieuw en veelbelovend onderzoeksdomein.De toenemende staatsinterventie en bureaucratisering leidden vanaf het einde van de vijftiende eeuw tot een ongeziene toename in de archiefproductie en het ontstaan van nieuwe documenttypes. De belangrijkste ontwikkelingen situeren zich daarbij op het vlak van persoonsregistratie, cartografie, correspondentie, de verschriftelijking van gerechtsprocedures en de registratie van besluitvorming. De TEMAS-database biedt de mogelijkheid om de ontwikkeling en impact van deze patronen van archiefvorming voor het eerst globaal in beeld te brengen voor de vroegmoderne Nederlanden.
Voor de technische uitwerking van de database wordt een beroep gedaan op de expertise van de ICT-dienst van het Rijksarchief en de Task Force Digital Humanities van de KU Leuven. Het inhoudelijke luik van het project wordt uitgewerkt in overleg met archivarissen, docenten geschiedenis en archiefbezoekers. Zo kunnen we niet alleen voortbouwen op hun expertise en ervaringen, maar ook garanderen dat de database een gebruiksvriendelijk en nuttig instrument zal zijn voor onderzoekers, studenten, archivarissen en andere gebruikers.
TEMAS op de Brain-be website
Projectwebsite
Thesaurus of Early Modern Archival Sources (TEMAS) : final report
Vrancken, Valerie -Put, Eddy - Aerts, Erik ... et al. Brussels : Belgian Science Policy, 2020 (SP2835)
[Om te downloaden]
