Onderzoeksproject DI/06 (Onderzoeksactie DI)
In het kader van fase 1 van het digitaliseringsplan van de FWI’s en de Cinematek ingeleid door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO), hebben het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) en het Belgisch Instituut voor Ruimte Aëronomie (BIRA) een gemeenschappelijk numerisatieproject van oude waarnemingsgegevens voorgesteld. Het objectief was het bewaren onder elektronische vorm van tijdsreeksen van groot wetenschappelijk belang die op dat moment slechts onder geschreven vorm of onder een moeilijk wetenschappelijk exploiteerbare vorm beschikbaar waren in de archieven van de twee instellingen.
De keuze van het numerisatieprocedé kwam neer op de manuele codering van de reeksen waarnemingen, in prioriteit weerhouden door het KMI en het BIRA. Na een inleidende, interne voorbereiding van het echte coderingswerk, heeft de indienstneming van twee coderingstechniekers toegelaten de weerhouden prioriteiten op goede wijze te behalen.
Voor de lancering van dit project, beschikte het KMI onder numerieke vorm over dagelijkse waarnemingen van de uiterste temperaturen (maximum en minimumtemperaturen) en de neerslaghoeveelheid uitgevoerd sinds het begin van de jaren 1950 door de waarnemers van het Belgische klimatologische meetnet. Voor deze datum waren enkel sommige lange pluviometrische reeksen gecodeerd door de Sectie Hydrologie van het Instituut in het begin van de jaren 1980. Fase 1 van het digitaliseringsplan gaf ons de gelegenheid de codering uit te breiden met de dagelijkse klimatologische gegevens over de periode 1881–1949 door de exploitatie van de geschreven maandberichten beschikbaar in de archieven van het Instituut.
Al de bestaande thermometrische gegevens over de beschouwde periode werden genumeriseerd en een keuze van pluviometrische stations werd uitgevoerd om de codering binnen de opgelegde termijn te garanderen. In totaal werden de gegevens van 623 pluviometrische en 239 thermometrische stations uitgekozen. Meer dan 4,8 miljoen dagelijkse klimatologische gegevens werden op deze wijze genumeriseerd en bewaard; zij zijn heden beschikbaar in hun ruwe vorm in de Oracle gegevensbank van het KMI.
Dit project om de dagelijkse klimatologische gegevens te bewaren is de eerste noodzakelijke etappe voor de studie van de regionale klimaatveranderingen in België sinds het einde van de 19e eeuw. Vooraleer wij deze doelstelling kunnen aanvatten is er echter nog een tweede, even belangrijke etappe nodig. Het komt er nu op aan om de kwaliteit en de homogeniteit van deze gecodeerde reeksen te bestuderen.
Het BIRA is een jongere wetenschappelijk instelling dan het KMI, waaruit het ontstaan is in de jaren 1960 met de bedoeling de wetenschappen van de atmosfeer te ontwikkelen. Het Instituut beschikt over relatief weinig, oude archieven waarvan de bewaring door numerisatie noodzakelijk is. Nochtans werd een geheel van zeer belangrijke wetenschappelijke waarnemingen weerhouden om genumeriseerd te worden door manuele codering in het kader van fase 1 van het digitaliseringsplan. Het betreft de ozongegevens waargenomen in Antarctica van 1965 tot 1967 op de Koning Boudewijnbasis met behulp van het Dobson N°54 instrument. Destijds werden deze gegevens verzameld ter gelegenheid van een gemeenschappelijk Belgisch-Nederlandse expeditie. De originele beschikbare gegevens op waarnemingsbladen werden terug gevonden op het KNMI (De Bilt) in 1989 en het zijn deze die werden gecodeerd. De digitalisering bevat alle gegevens, zelfs deze die door de waarnemers wegens moeilijkheden bij het waarnemen werden weggelaten. De bewaring van de ozongegevens wordt verzekerd op een beveiligde server van het BIRA. Zij zijn toegankelijk via de link http://ozonehistory.aeronomie.be/history.htm.
Een eerste analyse van de gecodeerde gegevens bevestigde de verschillen destijds waargenomen tussen de ozonwaarden van november 1965 en 1966 en toonde aan dat de waarnemers niet systematisch lage oktober ozonwaarden negeerden. De huidige middelen laten toe een nieuw leven te geven aan deze resultaten door de vergelijking met globale circulatiemodellen en nieuwe technieken te ontwikkelen voor een nieuwe behandeling van de archieven van het Dobson instrument.
Banque de données d’observations climatologiques manuscrites (Phase 1) : rapport final
Tricot, Christian - Muller, Christian - Mormal, Pascal ... et al Bruxelles : Politique Scientifique fédérale, 2012 (SP2521)
[Om te downloaden]
