Onderzoeksproject DR/35 (Onderzoeksactie DR)
1. Context onderzoek
Beleidsmakers moeten een nauwkeurig en betrouwbaar beeld hebben over de aard en de omvang van het drugsfenomeen in België met het oog op het bepalen van beleidsprioriteiten, de planning van adequate interventies, en evaluatie op langere termijn van het beleid. Bovendien is België ten aanzien van het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction in Lissabon verplicht om basisgegevens met betrekking tot de prevalentie van het druggebruik in de algemene bevolking te verstrekken. Hoewel in België heel wat inspanningen werden geleverd om een beter inzicht te krijgen in de epidemiologische situatie inzake drugs (o.m. m.b.t. schoolgaande jeugd), heeft België tot op heden geen uitgebouwde onderzoekstraditie met betrekking tot algemene prevalentiegegevens inzake genotsmiddelen. Een nationaal prevalentieonderzoek naar roesmiddelengebruik onder de algemene bevolking is in België nog nooit uitgevoerd. De meeste Europese landen hebben wel reeds één of meerdere algemene bevolkingssurveys laten uitvoeren maar er zijn belangrijke inhoudelijke én methodologisch-technische verschillen.
2. Doelstelling onderzoek
De doelstelling van dit onderzoek is een haalbaarheidsstudie van een regelmatige bevraging van de algemene bevolking. Het onderzoek bestaat uit een gedetailleerde vergelijking van de methodes en designs van algemene prevalentie in andere Europese landen, en het evalueren van de sterktes, beperkingen, noodzakelijke voorwaarden en kostprijs van de verschillende opties en het uitvoeren van een beperkte cognitieve test van de op te nemen items in het prevalentieonderzoek met het oog op het uitvoeren van een dergelijke studie in België, en rekening houdend met de algemene culturele en sociale praktijken en specifieke implicaties en beperkingen van de Belgische situatie.
3. Beschrijving onderzoek
Algemene bevolkingsonderzoeken zijn een cruciale methode om inzicht te verkrijgen in de omvang en de patronen van gebruik van (legale en illegale) roesmiddelen in de bevolking, de kenmerken van de gebruikers, de relatie tussen druggebruik en demografische variabelen, en de houdingen van verschillende delen van de bevolking. Het haalbaarheidsonderzoek wordt opgehangen aan vijf foci die op geïntegreerde wijze behandeld worden:
(1) Inhoudelijke focus
De inhoudelijke focus betreft de inhoud van het instrument. Concreet gaat het daarbij te bepalen welke vragenmodules in het instrument aanwezig dienen te zijn. Welke concepten en welke prevalentie-indicatoren, kenmerken van het druggebruik, sociodemografische kenmerken, leefstijlkenmerken en attitudes en meningen moeten worden bevraagd? Daarbij aansluitend moet ook een antwoord gegeven worden op de vraag naar het soort producten dat in de vragenlijst aan bod komt.
(2) Methodologische focus
Samen met de inhoudelijke focus vormt de methodologische focus het hart van dit onder-zoeksproject. Los van de vragen van het instrument dienen in de haalbaarheidsstudie verschillende onderzoeksdesignvragen beantwoord te worden. Aspecten die in de focus aan bod komen betreffen de methode van bevraging, de omvang van de steekproef (steekproefkader, overrepresentatie, weging, omvang) en de frequentie van bevraging (jaarlijks, meerjaarlijks).
(3) Financiële focus
De overlevingskansen van een repetitieve prevalentiestudie zijn in grote mate verbonden aan het financieel kostenplaatje dat aan het instrument vasthangt. De ervaring leert dat deze kosten in belangrijke mate samenhangen met de gekozen dataverzamelingsmethode, databeheer en de lengte van de vragenlijst.
(4) Comparatieve focus
Een repetitieve meting opzetten heeft vandaag de dag enkel zin als er mogelijkheden zijn om de verzamelde data te vergelijken. Zowel de inhoudelijke focus als de methodologische focus zal vanuit comparatief oogpunt bekeken worden teneinde de vergelijkbaarheid van de verzamelde data te maximaliseren zonder de specifieke Belgische context uit het oog te verliezen.
(5) Utiliteits- en valorisatiefocus
Een laatste element dat een rol speelt in het onderzoek is de haalbaarheid en wenselijkheid van de wijze waarop de gegevens verspreid zullen worden. In toenemende mate groeit in Europa een besef dat grote dataverzamelingen, betaald door de overheid, maximaal gebruikt moeten kunnen worden.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door twee onderzoeksequipes: het ISD (Instituut voor Sociaal Drugsonderzoek) en CELLO (Centrum voor Longitudinaal en Levensloop Onderzoek). Het ISD staat in voor de inhoudelijke component, CELLO voor de methodologisch-technische component. In nauwe samenwerking belichten en integreren zij vanuit de eigen expertise de verschillende foci in het onderzoek.
De uitvoering van de haalbaarheidsstudie bestaat uit 5 fasen: 1) een literatuurstudie, 2) een bevraging van experts, 3) een analyse en integratie van data, 4) een cognitieve test en 5) de rapportage . De literatuurstudie heeft tot doel het uitvoeren van een grondige meta-analyse van de internationale richtlijnen en bestaande prevalentie-onderzoeken in Europa. Zowel Europese richtlijnen als concrete onderzoeksdesigns die elders reeds werden toegepast, zullen worden getoetst aan de meest recente inzichten in de methodologische literatuur (‘good practices’). Op basis van deze literatuurstudie worden de experts, verantwoordelijk voor de nationale prevalentiestudies in Europa, schriftelijk per e-mail bevraagd m.b.t. de inhoudelijke en methodologische aspecten van nationale prevalentie-onderzoeken. Ten slotte wordt de data geanalyseerd en gerapporteerd. De bevindingen van de schriftelijke enquête worden vergeleken met de resultaten van de literatuurstudie met oog voor de financiële aspecten en de mogelijke valorisatie. Vooraf aan de eindrapportage wordt tevens een cognitieve test van de op te nemen items uitgevoerd.
Het eindresultaat van het project wordt een voorstel van een ‘best fit’ design en van vragenmodules die in het instrument kunnen worden opgenomen alsook een kostenraming van de gekozen opties. Dit moet de beleidsverantwoordelijken in staat stellen om op korte termijn al dan niet over te gaan tot het daadwerkelijk laten uitvoeren van een nationaal prevalentie-onderzoek.
Haalbaarheid van een repetitieve prevalentiestudie onder de algemene bevolking : eindrapport
Decorte, Tom - Mortelmans, Dimitri - Tieberghien, Julie Gent : Academia Press, 2009 (PB6239)
[Om te downloaden]
Haalbaarheid van een repetitieve prevalentiestudie onder de algemene bevolking : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2009 (SP1958)
[Om te downloaden]
Etude de faisabilité d'une étude de prévalence répétitive parmi la population générale : résumé
Bruxelles : Politique Scientifique fédérale, 2009 (SP1959)
[Om te downloaden]
Feasibility study of a recurring survey on drug use in the general population : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2009 (SP1960)
[Om te downloaden]
Drug use: an overview of general population surveys in Europe : report
Brussels : Federal Science Policy, 2009 (SP1961)
[Om te downloaden]
