Onderzoeksproject SD/BD/01A (Onderzoeksactie SD)
Context
De introductie en verspreiding van uitheemse soorten heeft geleid tot een globale ecologische crisis, omdat invasieve organismen wereldwijd terrestrische en aquatische ecosystemen steeds meer wijzigen. Het inschatten van de omvang en verscheidenheid aan effecten van invasieve uitheemse soorten op inheemse soorten en gemeenschappen, alsook op hun fysisch milieu, is bijgevolg een van ‘s werelds meest ernstige natuurbehoudskwesties. De wens om effectief te reageren op dit vraagstuk heeft overheden er toe aangezet verbeterde strategieën na te streven om de impact van uitheemse soorten te verminderen, zowel op nationale, regionale als lokale niveaus. Om dit doel te bereiken moet de wetenschappelijke basis voor beleidsvoering i.v.m. biologische invasies verbeterd worden, in lijn met de prioriteiten van internationale onderzoeksagenda’s. De impact van biologische invasies begrijpen en kwantificeren past ook binnen verschillende prioritaire internationale akkoorden waartoe België zich verbonden heeft (b.v. “Convention on Biological Diversity”).
Beschrijving van het project
Doelstellingen
Het project heeft tot doel de eerste geïntegreerde studie op te starten over de patronen en mechanismen van impact van invasieve exotische planten in België. Verschillende ruimtelijke schalen en de meeste niveaus van ecologische organisatie zullen bestudeerd worden. Zowel terrestrische als aquatische ecosystemen komen aan bod, al wordt verwacht dat de resolutie groter zal zijn voor terrestrische systemen. Het centrale doel betreft de impact op de biodiversiteit. We focuseren op de effecten op inheemse autotrofen, maar ook op bodem- en waterfauna, evenals op hoe eutrofiëring (bodem en water) en klimaatsopwarming (enkel terrestrisch) deze impact beïnvloedt. Zowel directe (via competitie) als indirecte (via pollinatie, bodemmodificatie, allelopathie) impactmechanismen worden bestudeerd. Het project zal zich concentreren op sterk invasieve plantensoorten (highly invasive plant species, HIPS) in België. Om impact te voorspellen zijn enerzijds gedetailleerde studies nodig (door noodzaak gelimiteerd tot enkele soorten/sites) om de koppeling van responsmechanismen op verschillende ecologische niveaus te ontrafelen. Anderszijds kunnen algemene trends van impact enkel gekarakteriseerd worden met eenvoudige metingen over een grote ruimtelijke schaal (vele sites). Het doel van dit project is deze tegenstrijdige vereisten te combineren in één enkele studie.
Methodologie en interactie tussen de verschillende partners
De partners zullen met een gezamenlijke set van soorten werken voor terrestrische planten, en indien relevant, het veldwerk in dezelfde landschappen/sites organizeren. Voor de meeste studies is een aquatische tegenhanger gepland om vergelijking met terrestrische invasieve planten toe te laten. Partner 1 zal directe impactmechanismen bestuderen op inheemse terrestrische planten via competitie, alsook hoe klimaatsopwarming dit beïnvloedt. Partner 2 zal indirecte impactmechanismen op inheemse planten via bodemmodificatie en impact op bodemfauna onderzoeken, en hoe bodemeutrofiëring deze impact kan wijzigen (beide terrestrisch). Partner 3 concentreert zich op de impact op aquatische plantengemeenschappen en geassocieerde andere trofische niveaus, en hoe eutrofiëring van het water deze impact kan wijzigen. Partner 4 bestudeert patronen van impact op inheemse terrestrische plantengemeenschappen op grotere schaal (tot landschap) en, samen met partner 5, indirecte pathways van impact op terrestrische planten via pollinatie. Wanneer mogelijk zullen gemeenschappelijke experimentele protocols gebruikt worden. Data van verschillende experimenten worden gecombineerd in bijkomende, geïntegreerde analysen.
Band met internationale programma’s
Verschillende EU-gefinancieerde projecten zoals DAISIE en ALARM en netwerken zoals NOBANIS, ERNAIS en EPPO leveren data, inventarissen en informatie over biologische invasies, waarop beleidsmakers en belanghebbenden hun beslissingen kunnen baseren. De kwantitatieve analyses van ecosysteem-impact die ALIEN IMPACT zal aanleveren, zullen beschikbaar gemaakt worden voor integratie in dergelijke databanken, teneinde de gebruikers te voorzien van meer informatieve schattingen van de ecologische risico’s van invaderende soorten.
Verwachte resultaten en/of producten
De resultaten van het project worden verwacht te leiden tot spin-offs op gebied van ecosysteembeheer en restoratie. Gevoelige soorten kunnen mogelijk fungeren als bio-indicatoren voor de impact van invasieve planten. Kennis van “carry-over“ effecten van HIPS, via verandering van bodemkarakteristieken, zijn bruikbaar voor het inschatten van de kans op succesvolle restoratie van geïnvadeerde sites. Regionale administraties kunnen rekening houden met de invloed van eutrofiëring op de impact van invasies in beslissingen omtrent duurzame landbouw. Vergelijking van de impact van terrestrische en aquatische invasieve planten is bruikbaar voor beleidsmakers bij het stellen van prioriteiten. De kennis van de impact van HIPS verworven in het project zal ook gebruikt worden om de Black List en Watch List van exotische soorten van het Belgisch Biodiversiteitsplatform te updaten. De resultaten van dit project zullen actief gecommuniceerd worden naar alle belanghebbenden, inclusief het brede publiek via de ALIEN IMPACT website en via specifieke activiteiten rond bewustwording. Deze omvatten o.a. rondleidingen in een bestaande plantentuin met invasieve soorten, een brochure over de impact van invasieve waterpanten, en veldexcursies om in situ de impact van HIPS te demonstreren. De resultaten zullen ook voorgelegd worden voor publicatie in leidinggevende ecologische tijdschriften.
Partners
Activiteiten
De onderzoeksgroep van partner 1 focuseert op ‘global changes’ en hun impact op planten, vegetaties, en landschappen. Het onderzoek in het laboratorium van partner 2 is toegespitst op evolutionaire en functionele aspecten van plant-bodem relaties, met bijzondere interesse voor door de mens verstoorde milieus. Partner 3 concentreert zich op de ecologie van door macrofyten gedomineerde ecosystemen en op de genetische diversiteit van plantpopulaties. Partner 4 voert fundamenteel en toegepast onderzoek uit in het domein van planten-biodiversiteitsbeheer. De groep is erkend als een expertise-centrum voor het beheer van invasieve soorten in de Waalse regio. Partner 5 is gespecialiseerd in de reproductieve ecologie van door insecten gepollineerde plantensoorten.
Contact informatie
Coördinator
Ivan Nijs
Universiteit Antwerpen (UA)
Department of Biology
Research Group Plant and Vegetation Ecology
Campus Drie Eiken
Universiteitsplein 1
B-2610 Wilrijk
Tel: +32 3 820 22 57
Fax: +32 3 820 22 71
Ivan.Nijs@ua.ac.be
Promotoren
Pierre Meerts
Université Libre de Bruxelles (ULB)
Laboratoire de Génétique et Ecologie végétale
Avenue F.D. Roosevelt 50
B-1050 Brussels
Tel: +32 2 650 9167
Fax: +32 2 650 9170
pmeerts@ulb.ac.be
Ludwig Triest
Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Departement Biologie
Research Group Plant Science and Nature Management
Pleinlaan 2
B-1050 Brussels
Tel: + 32 2 629 34 21
Fax: + 32 2 629 34 13
ltriest@vub.ac.be
Grégory Mahy
Facultés Agronomiques de Gembloux (FUSAGx)
Laboratoire d’Ecologie
Passage des Déportés 2
B-5030 Gembloux
Tel: + 32 81 62 22 45
Fax: + 32 81 61 48 17
mahy.g@fsagx.ac.be
Anne-Laure Jacquemart
Université Catholique de Louvain (UCL)
Département de Biologie
Unité d’Ecologie et de Biogéographie
5 Place Croix-du-Sud
B-1348 Louvain-la-Neuve
Tel: + 32 10 47 34 49
Fax: + 32 10 47 34 90
Jacquemart@ecol.ucl.ac.be
Opvolgingscomité
Etienne Branquart - Ministère de la Région Wallonne - CRNFB -Plateforme Biodiversité
Claire Collin - FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
Kris Decleer - Instituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO)
Willy Delvingt - Ardenne et Gaume asbl
Pierre Gérard - Ministère de la Région Wallonne
Machteld Grijseels - Brussels Instituut voor milieubeheer (BIM)
Catherine Hallet - Direction Générale des Ressources Naturelles et de l'Environnement
Joelle Huysecom - Réserves Naturelles
Françoise Onclincx - Brussels Instituut voor milieubeheer (BIM)
Christiane Percsy - Natagora
Pierre Rasmont - Université de Mons-Hainaut
Jean Renaud - Ministère de la Région Wallonne
J. Saintenoy-Simon - Amicale Européenne de Floristique
Urs Schaffner - CABI-Biosciences
Elke Vandenbroeke - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Bianca Veraart - Provincie Antwerpen
Kris Verheyen - Universiteit Gent
Klass Vrieling - Research group of Plant Ecology - Leiden - Nederland
Sabine Wallens - FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
An Wouters - Administratie van Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (AMINAL)
Biodiversity impacts of highly invasive alien plants: mechanisms, enhancing factors and risk assessment : final Report (phase 1)
Brussels : Federal Science Policy, 2010 (SP2219)
[Om te downloaden]
Impact de plantes exotiques fortement invasives sur la biodiversité: mécanismes, facteurs d’amplification, et analyse des risques : résumé (phase 1)
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2011 (SP2330)
[Om te downloaden]
Impact van sterk invasieve exotische planten op de biodiversiteit: mechanismen, amplificerende factoren, en risico-analyse : samenvatting (fase 1)
Brussel: Federaal Wetenschapsbeleid, 2011 (SP2331)
[Om te downloaden]
Biodiversity impacts of highly invasive alien plants: mechanisms, enhancing factors and risk assessment : summary (phase 1)
Brussels : Federal Science Policy, 2011 (SP2332)
[Om te downloaden]
Biodiversity impacts of highly invasive alien plants: mechanisms, enhancing factors and risk assessment : final report
Nijs, Ivan - Meerts, Pierre - Triest, Ludwig ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2012 (SP25118)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
