Onderzoeksproject SD/TA/03B (Onderzoeksactie SD)
Context
Op internationaal vlak worden scenario’s beschouwd als instrumenten met veel potentieel voor het denken over duurzaam ontwikkelingsbeleid. Scenario’s zijn geloofwaardige, uitdagende en relevante verhalen over hoe de toekomst er zou kunnen uitzien. Scenario-ontwikkeling heeft als doel om beter geïnformeerde en rationele besluitvorming te ondersteunen en het wordt typisch aangeraden in situaties van complexiteit, onzekerheid, wisselwerking tussen verschillende schalen en sectoren, en lange tijdshorizonten. Duurzame ontwikkeling heeft precies dat soort kenmerken. Er blijkt bij verschillende actoren in het Belgische beleid voor duurzame ontwikkeling interesse te bestaan voor toekomstverkenningen. Maar zowel het gebruik van scenario’s als van nieuwe concepten om langetermijnbeleid te sturen – zoals het concept van transitiemanagement – worden tot nu toe nauwelijks gebruikt in Belgisch beleid voor duurzame ontwikkeling.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
De belangrijkste doelstellingen van het CONSENTSUS project zijn:
• Een wetenschappelijke beoordeling maken van de kenmerken van scenario’s en transitiemanagement, onder andere door een inhoudelijke analyse (welke toekomsten tonen ze ons, wat zijn drijvende krachten…), een methodologische analyse (welke methodes en instrumenten worden gebruikt) en een politieke analyse (wat zijn de gevolgen voor beleidsvorming).
• Een evaluatie maken van hun bruikbaarheid voor beleid, en beoordelen of en hoe Belgische beleidsmakers zulke methodieken verwelkomen.
• Het ontwikkelen van schetsen van scenario’s en transities voor België op het vlak van duurzame consumptie, waarbij onder andere teruggevallen zal worden op een expertenpanel om de scenario’s te helpen vorm geven; als tijdshorizon wordt 2050 gekozen.
• Bijdragen aan onderzoek in het domein van duurzame consumptie, door consumptiepatronen – één van de belangrijkste sturende krachten in de ontwikkelingspatronen van industrielanden – als gevalstudie te nemen voor de scenario’s en transitiemanagement.
• Confronteren van beleidsmakers (waaronder de zogenaamde stakeholders) en het ruimere publiek met de tussentijdse en eindresultaten van het project, onder andere via Internet en enkele conferenties.
• Het versterken van capaciteit en kennis over sterktes en zwaktes van vernieuwende instrumenten voor beleidsvorming in de Belgische wetenschappelijke gemeenschap en onder beleidsmakers.
Methodologie
Tijdens de eerste twee jaar zal het onderzoek zich toespitsen op scenario’s voor duurzame consumptie, terwijl in jaar drie en vier de aandacht verlegd wordt naar transitiemanagement in het kader van duurzame consumptie. Verschillende werkpakketten in het onderzoek zullen op methodologisch vlak, naast literatuurstudie en –analyse, gebruik maken van interactie met experts, beleidsmakers en stakeholders. Zo is er bijvoorbeeld tijdens het tweede jaar een participatief proces met experts voorzien om te werken aan scenario’s, is er een feedbackmechanisme voorzien, en een open conferentie waarop ontwerpscenario’s gepresenteerd en bediscussieerd zullen worden. Op die manier draagt de methodologie meteen ook bij aan de verspreiding van resultaten naar mogelijke gebruiksgroepen. Het onderzoek naar transitiemanagement zal vergelijkbare vormen van interactie gebruiken.
Interactie tussen de verschillende onderzoeksgroepen
De onderzoeksgroepen zullen in de verschillende werkpakketten van het project nauw samenwerken. Om de organisatie van het onderzoek te vereenvoudigen is de coördinatie van het werk binnen de verschillende werkpakketten verdeeld tussen de teams. Zo zal IDD bijvoorbeeld de taken coördineren over de analyse van consumptiepatronen en levensstijlen, en over de modellering van transities; CDO (UGent) zal de analyse en de opbouw van scenario’s coördineren, en het werk rond transitiepaden voor duurzame consumptie; IGEAT-CEDD (ULB) coördineert de werkpakketten rond de vraag naar en het gebruik van scenario’s, en rond de toepasbaarheid van transitiemanagement in een Belgische beleidscontext.
Link met internationale programma’s
Onderzoeksgroepen uit verschillende Europese landen (Nederland, Duitsland, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Zwitserland) hebben netwerken opgezet om kennis over transities en systeeminnovaties uit te wisselen. Andere hebben uitgebreide ervaring opgebouwd in het werken met scenario’s, o.a. voor de IPCC scenario’s en voor de scenario’s van de Millennium Ecosystem Assessment. De CONSENTSUS-onderzoeksgroepen hebben de bedoeling aan te haken bij dit groeiend Europees onderzoeksveld rond scenario-ontwikkeling en transitiemanagement voor duurzame ontwikkeling.
Verwachte resultaten en/of producten
De meeste werkpakketten in het project zullen resulteren in working papers, onder andere over niches voor duurzame consumptie, over een inhoudelijke en methodologische analyse van scenario’s, over de vraag naar en verwachtingen bij scenario’s en transitiemanagement in de Belgische beleidscontext. Bovendien heeft het project als doel om scenarioschetsen voor duurzame consumptie te ontwikkelen voor België, met daarbij mogelijke transitiepaden. Er zijn verder twee conferenties (over scenario’s en over transitiepaden) gepland. De resultaten van de verschillende werkpakketten moeten ook leiden tot de publicatie van artikels in nationale en internationale tijdschriften en/of op nationale en internationale conferenties.
Partners
Contact informatie
Coördinator
Erik Paredis & Ruddy Doom
Universiteit Gent (UGent)
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO)
Poel 16
B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264.82.08
Fax: +32 (0)9 264.83.90
Erik.Paredis@UGent.be
http://cdonet.ugent.be
Promotoren
Edwin Zaccaï
Université Libre de Belgique (ULB)
Institut de Gestion de l’Environnement et d’Aménagement du Territoire (IGEAT)
Centre d’Etudes du Développement Durable (CEDD)
50, avenue FD Roosevelt - cp130-02
B-1050 Brussel
Tel: +32 (0)2 650.43.32
Fax: +32 (0)2 650.43.12
ezaccai@ulb.ac.be
http://www.ulb.ac.be/igeat/igeat/ulb_igeat/hp/hp_fr.htm
Paul-Marie Boulanger
Institut pour un Développement Durable (IDD)
Rue des Fusillés 7
B-1340 Ottignies
Tel: +32 (0)10 41.73.01
Fax: +32 (0)10 41.36.49
idd@iddweb.be
http://www.iddweb.be
Opvolgingscomité
Donaat Cosaert - Vlaams Parlement
Walter De Jonge - SEVI
Jan De Smedt - Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO)
Patricia Delbaere - Federaal Planbureau
Benoit Derenne - Stichting voor de toekomstige generaties (STG)
Ilse Dries - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Nadine Gouzée - Federaal Planbureau
Frédéric Heselmans - Université de Liège
An Heyerick - Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling
Emily Hoyos - Ligue des Familles
Luc Lefevre - Associations 21
Pascal Leglise - Carrefour Belgium
Frank Nevens - Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO)
Catherine Rousseau - Onderzoek en informatiecentrum van de verbruikersorganisaties (OIVO)
Marielle Smeets - FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
Geert Sturtewagen - Dierlijke Productie in de 21ste eeuw
Walter Tempst - Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij
Joëlle Van Bambeke - Institut Bruxellois pour la Gestion de l'Environnement
Cédric Van De Walle - FOD Duurzame ontwikkeling
Erika Vander Putten - Vlaamse Milieumaatschappij
Jo Versteven F- OD Duurzame ontwikkeling
Steven Vromman - Ecolife vzw
Construction of Scenarios and exploration of Transition pathways for Sustainable consumption patterns + Annexes : final report
Brussels : Federal Science Policy, 2011 (SP2372)
[Om te downloaden]
Uitwerking van scenario‟s en verkenning van transitiepaden voor duurzame consumptiepatronen : samenvatting van de resultaten
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2011 (SP2373)
[Om te downloaden]
Construction de Scenarios et exploration de Transitions pour le développement de modes de consommation Soutenables : résumés des résultats
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2011 (SP2374)
[Om te downloaden]
Construction of Scenarios and exploration of Transition pathways for Sustainable consumption patterns : summary of the results
Brussels : Federal Science Policy, 2011 (SP2375)
[Om te downloaden]
