Onderzoeksproject B2/21E/P3/CIVEX (Onderzoeksactie B2)
Beschrijving van het onderzoeksonderwerp, de belangrijkste onderzoeksvragen en -methoden:
In de vergrijzende Europese samenlevingen lopen oudere volwassenen nog steeds het risico op sociale uitsluiting op belangrijke levensdomeinen, waaronder materiële en financiële middelen, sociale relaties, toegang tot diensten, integratie in de gemeenschap en de buurt, en burgerlijke en culturele participatie. Een belangrijke tekortkoming in de literatuur betreft het gebrek aan conceptuele ontwikkeling en empirische gegevens over de uitsluiting van oudere volwassenen van multidimensionele maatschappelijke betrokkenheid. CIVEX wil in deze leemte voorzien door de kenmerken van uitsluiting van multidimensionele maatschappelijke betrokkenheid op latere leeftijd en de ervaringen van oudere volwassenen met dergelijke uitsluiting te onderzoeken, en door empirisch onderbouwde beleidsreacties te identificeren om deze aan te pakken. Het CIVEX-consortium omvat vijf Europese landen die zijn geselecteerd om contrasterende verzorgingsstaatregimes en culturele contexten te vertegenwoordigen: Angelsaksisch (VK), continentaal (België), Noords (Zweden en Finland) en Zuidelijk (Spanje). Vanuit een holistisch perspectief is de overkoepelende doelstelling van CIVEX om voor het eerst uitsluiting van multidimensionele vormen van burgerlijke betrokkenheid op latere leeftijd te onderzoeken.
CIVEX zal vijf onderzoeksdoelstellingen aanpakken die verband houden met multidimensionele burgerbetrokkenheid van een diverse oudere bevolking:
O1) variabelen op microniveau, met een focus op diversiteit en intersectionaliteit (gender, socio-economische en etnisch-culturele achtergronden);
O2) variabelen op mesoniveau; en
O3) factoren van uitsluiting op macroniveau; om te begrijpen hoe buurten en gemeenschappen, alsook verzorgingsstaatregimes, de multidimensionele uitsluiting van burgerparticipatie van een diverse oudere bevolking beïnvloeden;
O4) doorleefde ervaringen van insluiting en uitsluiting van burgerparticipatie van potentieel gemarginaliseerde groepen oudere volwassenen, die in eerdere studies grotendeels over het hoofd zijn gezien; en
O5) levensloopperspectief om na te gaan hoe omstandigheden in het begin van het leven en in belangrijke fasen van de levensloop van volwassenen van invloed zijn op de kansen van individuen om later in het leven deel te nemen aan multidimensionale burgeractiviteiten.
De doelstellingen 1, 2 en 3 zullen worden onderzocht met gebruikmaking van statistische methoden, zoals Latente-klasseanalyse en Multilevel-analyse, en zullen worden uitgevoerd op gegevens die zijn verzameld uit gemakkelijk beschikbare databanken, zoals SHARE, ELSA, EVS en EuroStat-statistieken. Doelstellingen 4 en 5 zullen worden onderzocht aan de hand van diepte-interviews over het levensverhaal van 60 personen die in België wonen, 15 uit elk van vier groepen: (1) ouderen die in woonzorginstellingen wonen; (2) thuiswonende ouderen die substantiële sociale en/of gezondheidszorg ontvangen via formele diensten; (3) ouderen die in sociaal achtergestelde gebieden wonen en (4) ouderen met diverse migranten en etnisch-culturele achtergronden. De identificatie, rekrutering en selectie van de in de gemeenschap wonende ouderen zal gebeuren door te werken met een doelgerichte steekproefprocedure, samen met de belanghebbenden (bv. sociaal-culturele verenigingen, zorgorganisaties, sociale diensten van de gemeenten).
Resultaten en impact:
De combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve benaderingen om de uitsluiting van ouderen van burgerparticipatie te bestuderen zal ons in staat stellen te begrijpen hoe mensen betekenis geven aan hun levensloop trajecten van in- en uitsluiting van burgerlijke activiteiten. Het gebruik van een kwalitatieve levensloopanalyse zal ons ook in staat stellen de oorzaken en gevolgen van trajecten van burgerbetrokkenheid over de levensloop te traceren. Samen zullen de bevindingen van CIVEX het mogelijk maken om een uitgebreid theoretisch model op te stellen om uitsluiting van multidimensionele burgerparticipatie op latere leeftijd te conceptualiseren. Ze zullen een empirisch onderbouwd antwoord bieden op beleids- en praktijkvragen om meer inclusie te bevorderen.
CIVEX zal ook bijdragen tot een genuanceerd beeld van oudere burgers. Bovendien zal CIVEX, door een stem te geven aan mensen die een groter risico lopen om op latere leeftijd te worden uitgesloten van burgerparticipatie, bijdragen tot het blootleggen van de ongelijkheden waarmee ouderen worden geconfronteerd wanneer het erop aankomt hun burgerrechten ten volle uit te oefenen.
Met het oog op de verspreiding van kennis in geschikte wetenschappelijke fora is een reeks werkdocumenten gepland. De werkdocumenten zullen eerst op internationale conferenties worden gepresenteerd om feedback te krijgen, voordat ze in toonaangevende wetenschappelijke tijdschriften worden ingediend. Zo zullen ten minste zes posters of mondelinge presentaties worden gepresenteerd op prestigieuze internationale congressen en zullen verbeterde versies van de werkdocumenten worden ingediend bij door vakgenoten beoordeelde tijdschriften met een grote impact.
De resultaten van CIVEX zullen onder het grote publiek worden verspreid via vier complementaire kanalen: 1) een website, 2) sociale en reguliere media, 3) een geïntegreerd eindrapport, en 4) webdinars. CIVEX voorziet ook in vijf nationale beleidsworkshops om relevante belanghebbenden te betrekken bij het vertalen van onderzoeksgegevens naar beleid en praktijk en bij het vaststellen van beleidsrelevante boodschappen ter ondersteuning van besluitvormingsprocessen. Deze vijf nationale beleidsworkshops zullen resulteren in vijf nationale beleidsnota's. In Brussel zal een slotconferentie worden georganiseerd om relevante beleidsmakers en belanghebbenden op Europees niveau bij het proces te betrekken. Deze conferentie zal resulteren in een eindverslag waarin de onderzoeksgegevens worden samengevat, de beleidsuitdagingen worden geanalyseerd en een aantal belangrijke beleidsboodschappen worden geformuleerd om maatschappelijke uitsluiting in het latere leven te verminderen.
