Onderzoeksproject IM/RT/23/BopCo-CE (Onderzoeksactie IM)
Nauwkeurige soortidentificatie van biologisch materiaal is nodig om de biodiversiteit en ecosystemen te beoordelen en te begrijpen, maar ook om bijvoorbeeld bestaande handelsvoorschriften voor dieren en planten uit te voeren, uitbraken van besmettelijke ziekten te voorkomen, de voedselketen te screenen of plaagbestrijdingsprogramma's in de landbouw in te zetten. Als antwoord op de terugkerende maatschappelijke behoefte aan betrouwbare soortidentificaties van biologische specimens en producten van sociaaleconomisch belang, werd in 2015 de Barcoding Facility for Organisms and Tissues of Policy Concern (BopCo) opgericht in het kader van het RI LifeWatch van de EU. BopCo is onlangs geëvolueerd tot een door BELSPO gefinancierd Centre of Expertise (CE). BopCo-CE richt zich op het identificeren van biologisch materiaal, waaronder (maar niet beperkt tot): invasieve vreemde soorten (IAS), soorten die op de CITES-lijst staan, plaagorganismen uit land- en tuinbouw, menselijke en veterinaire ziekteorganismen (inclusief parasieten) en hun vectoren, organismen van de voedselketen, soorten van forensisch belang, quarantaine soorten, indicator- en schildwachtsoorten (bv, ecotoxicologische testsoorten), soorten van hygiënisch belang, soorten van farmaceutisch belang, soorten met economische effecten, soorten die schade toebrengen aan of risico's vormen voor menselijke infrastructuren en activiteiten, en nuttige soorten (bijv. biologische plaagbestrijding, bestuivers).
Het project wordt gezamenlijk beheerd door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA). Doordat BopCo-CE gevestigd is in deze twee federale onderzoeksinstellingen (FI's), heeft het toegang tot een brede expertise en infrastructuur voor de identificatie van soorten, waaronder belangrijke wetenschappelijke apparatuur, netwerken en knowhow, zoals volledig uitgeruste DNA-laboratoria, infrastructuur voor (stereo-)microscopie (inclusief SEM), µCT-scanners, natuurhistorische collecties, fotografische apparatuur met hoge resolutie, bibliotheken, experimentele kennis en taxonomische expertise. Op deze manier kunnen soortidentificaties steunen op de traditionele, op morfologie gebaseerde taxonomische knowhow en unieke monstercollecties die beschikbaar zijn bij beide FI's in combinatie met op DNA gebaseerde methoden en een netwerk van externe experts. Op DNA gebaseerde methoden zijn vooral nuttig wanneer morfologische identificaties moeilijk of onmogelijk zijn (bijv. vroege levensstadia, bewerkte voedingsmiddelen, cryptische soorten, aangetaste of gefragmenteerde specimens).
Sinds zijn oprichting is BopCo-CE aanzienlijk gegroeid in gebruikers, partners en expertise. De groeiende vraag naar nauwkeurige soortidentificatie van organismen die van belang zijn voor het beleid, drijft BopCo-CE ertoe nieuwe mogelijkheden te stimuleren en samenwerkingen en partnerschappen in België en internationaal uit te breiden.
Tegen de achtergrond van de toenemende terugkerende behoefte aan soortidentificatie, zijn de doelstellingen gecentreerd rond drie onderling gerelateerde assen (i) de exploratie en implementatie van nieuwe instrumenten voor soortidentificatie die het resultaat zijn van recente technologische innovaties (bv,eDNA, Next Generation en Oxford Nanopore Sequencing, qPCR), (ii) de ontwikkeling van een uitgebreide federale eenheid voor de identificatie van een breed scala aan beleidsrelevante organismen door middel van synergetisch en collaboratief werk met andere institutionele eenheden die aanvullende identificatiediensten leveren, en (iii) het upgraden van de virtuele en fysieke communicatiemiddelen van BopCo-CE (bijv. vernieuwde website, folders, sociale en publieke media). Al met al zullen deze verbeteringen het mogelijk maken om het aanbod uit te breiden en de zichtbaarheid, de duurzaamheid en de eindgebruikersbasis van de faciliteit te vergroten, wat de impact van BopCo-CE verder zal vergroten door te helpen dringende maatschappelijke uitdagingen aan te pakken (bijv. beleidsondersteuning, maatschappelijke dienstverlening, wetshandhaving).
