Onderzoeksproject IM/RT/23/infraFADA (Onderzoeksactie IM)
Hoewel onbevroren zoetwater minder dan één procent van het aardoppervlak beslaat, komt tien procent van alle dieren alleen in zoetwater voor. Deze discrepantie, waarbij de biodiversiteit in zoetwater één of twee orde(s) van grootte hoger is dan wat kan worden verwacht van de oppervlaktebedekking op de planeet, staat bekend als de "paradox van zoetwater". Maar zoetwater is niet alleen ongewoon rijk aan biodiversiteit, zoetwaterbiotopen zijn ook van de meest bedreigde ecosystemen ter wereld door de impact van de mens en de daaruit voortvloeiende klimaatverandering.
Verschillende virtuele onderzoeksinfrastructuren, zoals de Global Biodiversity Information Facility (GBIF), documenteren de bestaande zoetwaterbiodiversiteit. Dergelijke wereldwijde gegevensarchieven vereisen echter een betrouwbare taxonomische ruggengraat (“backbone”), die een voorwaarde is om ze inter-operationeel te maken. De huidige Freshwater Animal Diversity Assessment (FADA) omvat een uitgebreide en wereldwijde reeks taxalijsten voor groepen zoetwaterdieren (125.530 beschreven soorten en 11.388 genera). Taxonomie is echter een levende wetenschappelijke discipline waar nieuwe taxa worden beschreven en bestaande taxa in nieuwe taxonomische posities worden geplaatst. Daarom vereist FADA, na anderhalf decennium van relatieve inactiviteit, een technische en inhoudelijke update, zodat het kan dienen als een moderne taxonomische ruggengraat voor zoetwaterdieren in globale biodiversiteitsgegevensarchieven.
infraFADA, een driejarig project binnen de Belspo-oproep INFRA-FED, zal FADA ontwikkelen tot een onderzoeksinfrastructuur die meer en beter onderzoek over en begrip van zoetwaterbiodiversiteit mogelijk maakt door nieuwe en innovatieve methoden te ontwikkelen, te gebruiken en te implementeren en door verder te gaan dan de state-of -the-art op dit gebied. Om deze doelen te bereiken heeft infraFADA vijf doelstellingen.
De eerste doelstelling is de heropbouw van het FADA-consortium van taxonomische experts. Verschillende experts van het bestaande consortium hebben al bevestigd dat ze bereid zijn om het werk voor het FADA voort te zetten. Verscheidene anderen echter zijn ondertussen niet langer actief en deze experts moeten vervangen worden. Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) zal de heropbouw van het expertenconsortium coördineren. De experts zullen gevraagd worden om de taxalijst voor hun groep waterdieren bij te werken, die vervolgens in de FADA database zal worden ingevoerd.
Ten tweede zal infraFADA een online taxa-informatiebeheersysteem (FADAtims) ontwikkelen waarmee de FADA-experts hun taxalijsten kunnen samenstellen, onderhouden en publiceren. Dit systeem zal deze lijsten beschikbaar maken voor alle potentiële gebruikers en inter-operationeel zijn met andere (wereldwijde) gegevensinfrastructuren. FADAtims zal ontworpen worden door onderaannemer BOKU (Wenen), samen met het bedrijf Kartoza en het coördinerende instituut KBIN. Zodra FADAtims operationeel is, zullen de FADA-experts in staat zijn om zowel nieuwe taxa als nieuwe taxonomische beslissingen voor hun groep in te voeren op een ad-hoc basis.
De derde doelstelling bouwt voort op de vorige twee en zal de FADA taxalijsten als taxonomische ruggengraat koppelen aan internationale onderzoeksinfrastructuren zoals GBIF, CoL en FIP. We zullen ook eerder geplande verbindingen van FADA-gegevens met Aphia/WORMS opnieuw evalueren, volgens het protocol dat werd ontwikkeld binnen het Belspo project AQUARES. Daarnaast zal infraFADA contact opnemen met andere internationale initiatieven en netwerken die zich bezighouden met taxonomische gegevens over zoetwater, en nagaan of de taxalijsten van FADA ook voor hen nuttig kunnen zijn. Voorbeelden zijn DISSCo, IUCN, eBIOAtlas en verschillende initiatieven binnen het LifeWatch consortium, evenals lopende en toekomstige infrastructuur-onderzoeksprojecten.
Doelstelling 4 gaat over de publicatie van de FADA-gegevens. We zijn van plan om referentie taxalijsten inclusief analyses met bijbehorende (meta-) datapapers te publiceren in respectievelijk wetenschappelijke tijdschriften en het Freshwater Metadata Journal. We zullen ook de taxonomische experten van het FADA-consortium betrekken bij de publicatie van een update van het veel geciteerde FADA Hydrobiologia 2008 boek (alleen al het afsluitende hoofdstuk werd 660 keer geciteerd in Google Scholar).
De laatste (vijfde) doelstelling heeft betrekking op outreach-activiteiten die gericht zijn op verschillende potentiële groepen belanghebbenden, zoals organisaties die monitoringactiviteiten uitvoeren voor de Kaderrichtlijn Water (KRW), maar ook op het grote publiek. Dit zal in de eerste plaats gebeuren door de publicatie van de taxalijsten op de FADA-website en op ChecklistBank, maar ook via sociale media, de populaire FIP Freshwater Blog en nieuwsberichten op andere websites (SIL, CETAF, SEFS, ...). infraFADA zal ook een laatste projectevenement organiseren, in combinatie met een internationale conferentie of symposium, waar verschillende outreach activiteiten voor het grote publiek zullen worden georganiseerd.
Deze doelstellingen worden uitgevoerd door middel van zes werkpakketten en 19 taken.
Het beheer van infraFADA wordt gecentraliseerd bij het KBIN, maar de follow-up van de verschillende taken en geplande resultaten gebeurt via een stuurcomité dat bestaat uit de coordinators van het KBIN en van de subcontractant, de manager van het project en een vertegenwoordiging van het FADA experten consortium. Er zullen regelmatig (jaarlijks en indien nodig ad hoc) vergaderingen van dit comité en van een Stuurgroep (Follow up Comité) worden georganiseerd om bilaterale informatiestromen mogelijk te maken. De Stuurgroup zal bestaan uit vertegenwoordigers van potentiële stakeholderorganisaties en samen een grote kritische massa aan ervaring in de toepassing en het beheer van biodiversiteitsgegevens hebben, wat nuttig zal zijn voor het infraFADA-project.
De relevantie van de FADA onderzoeksinfrastructuur blijkt uit de bovenstaande beschrijvingen: er is een duidelijke behoefte aan actuele taxonomische informatie over zoetwaterbiodiversiteit voor een verscheidenheid aan potentiële gebruikers, zoals wereldwijde gegevensbanken, belanghebbenden die betrokken zijn bij de monitoring van zoetwaterbiodiversiteit (bvb WFD) en burgerwetenschappers, om maar enkelen te noemen. De geplande links met internationale initiatieven zoals GBIF, CoL, FIP en andere zorgen voor de internationale verankering van FADA. De potentiële impact van infraFADA situeert zich dus in een toename van wetenschappelijke kennis, taxonomische kwaliteitscontrole van digitale biodiversiteitsdatabases en daaruit voortvloeiende bijdragen aan het raakvlak tussen wetenschap en beleid op het gebied van zoetwaterbiodiversiteit.
