Het Rijksarchief heeft in 2007 het project Demogen gelanceerd. Dankzij een digitaal platform kunnen gegevens van diverse akten publiekelijk beschikbaar worden gesteld en vlotter worden geraadpleegd. Genealogische bronnen bevatten miljoenen persoonsgegevens. Vele onderzoekers hebben ieder apart in het verleden systematisch documenten geanalyseerd, waarbij namen en data werden genoteerd. Het Rijksarchief biedt een platform aan dat al die aanvullende analyses beschikbaar stelt in één grote gegevensbank. Door middel van een zoekmachine “zoeken naar personen” kunnen alle beschikbare akten via een centrale toegang worden geanalyseerd (parochieregisters, registers van burgerlijke stand, notarisakten enz.)
Het Rijksarchief wil ook actief meewerken aan analyseprojecten, wat mogelijk is door het onlineanalyseproject “Demogen visu”, in het kader waarvan je mee kunt helpen gegevens van akten te coderen. Wie interesse heeft kan zich inschrijven op de website van het Rijksarchief. Na installatie van een klein softwarepakket kunnen gedigitaliseerde documenten worden gedownload voor verdere bewerking. Het softwarepakket Demogen visu is een geïntegreerd pakket waarmee bovenaan het scherm gedigitaliseerde documenten kunnen worden geraadpleegd en onderaan het scherm gegevens kunnen worden ingevoerd. Dat pakket bevat heel wat tools voor een vlotte gegevensinvoer, zoals automatische conversie van data van de republikeinse naar de Gregoriaanse kalender, verkorte invoer van gemeentenamen, enz. Tijdens de bewerking moet de gebruiker niet online zijn. Een internetverbinding volstaat om het pakket te downloaden en de gegevensbank te uploaden.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het Rijksarchief 
. Om deel te nemen kun je je inschrijven op de website Demogen Visu .
Het Rijksarchief van Leuven en de onderzoeksgroep “Family and Population Studies” van de KU Leuven (beide geïnspireerd door een soortgelijk initiatief opgezet door het Rijksarchief van Brugge) hebben in 2017 het vrijwilligersproject DEMOGEN gelanceerd (een samenvoeging van “demografie” en “genealogie”). Oorspronkelijk was het de bedoeling alle 19e-eeuwse en vroeg 20e-eeuwse huwelijksakten van de provincie Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1800-1910) te ontsluiten. Na afloop van dat eerste onderdeel in juni 2020, hebben meer dan 150 vrijwilligers ongeveer 7 miljoen persoonsvermeldingen uit zowat 600 000 huwelijks- en echtscheidingsakten ingevoerd. Het project is intussen uitgebreid naar geboorteakten. Op het ogenblik werden in het kader van het deelproject met betrekking tot geboorteakten 1 545 658 persoonsgegevens uit 310 975 geboorteakten ingevoerd. Die indrukwekkende statistieken groeien elke dag.
De verzamelde gegevens zijn beschikbaar in een online zoekmachine van het Rijksarchief en zijn zeer betrouwbaar. De inwoners van Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen gebruikmaken van die databank om meer te weten over hun stamboom. Bovendien kan uit de analyse van die gegevens in een breder kader veel geleerd worden over maatschappelijke structuren, culturele processen en economische ontwikkelingen. In de laatste tien jaar heeft de onderzoeksgroep Family and Population Studies van de KU Leuven talrijke artikelen en verslagen gepubliceerd waarbij gegevens worden gebruikt afkomstig van vrijwilligersprojecten van Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Ook in andere onderzoeksprojecten is van die gegevensverzameling gebruik gemaakt.
Deelnemen aan het project kan enerzijds live in de leeszaal van het Rijksarchief van Leuven, anderzijds online na een korte fysieke opleiding bij het Rijksarchief. Door deel te nemen aan dit project doen vrijwilligers ervaring op en leren zij veel over hoe vroegere generaties hebben geleefd. Het is dus meer dan ooit een verrijkende ervaring!
Meer informatie over DEMOGEN is beschikbaar op de website van het Rijksarchief , alsook in het artikel "DEMOGEN : Crowdsourcing, Genealogie en historisch-demografisch onderzoek in het Rijksarchief".
Voor alle vragen of om deel te nemen, contacteer het Rijksarchief van Leuven .
Notarissen stellen heel wat documenten op. Ze schrijven belangrijke momenten in ons leven neer, zoals huwelijken en echtscheidingen, aankoop van een gezinswoning, nalatenschappen enz. Nadien ontvangen wij een akte waarin onze rechten zijn gegarandeerd, maar de notaris bewaart ook de minuten van documenten die hij opstelt. Zo is er altijd een back-up beschikbaar, wat van cruciaal belang voor de rechtszekerheid van de burgers. Volgens de wet op het notariaat moeten notarissen hun minuten na 75 jaar overdragen aan het Rijksarchief, wat een bijzonder rijkgevulde collectie vormt. Bovendien herbergt het Rijksarchief een uitgebreid archief van notarisakten van het begin van de moderne tijd. Voor het Rijksarchief van Leuven alleen al gaat het in totaal om bijna twee km aan archiefstukken.
Registers en minuten van notarissen worden slechts in algemene termen beschreven in de inventarissen van het Rijksarchief, met vermelding van de naam van de notaris en het chronologisch bereik van de stukken. In het kader van het project NOTARIUS ontsluiten vrijwilligers die berg aan informatie veel meer in detail, zodat genealogen en andere onderzoekers dat bronnenmateriaal in de toekomst veel gerichter kunnen raadplegen. Het vrijwilligersproject Notarius mikt op een algemene ontsluiting met als belangrijkste velden datum, type akte en namen van de voornaamste betrokken partijen. In de opgerichte databank wordt bijzondere aandacht besteed aan plaats- en persoonsnamen. Sinds het project in 2015 werd opgezet, staat de teller al op meer dan 45 000 ingevoerde akten. Wie weet vind je op een dag, dankzij de zoekrobot van het Rijksarchief, akten terug die je eigen familiegeschiedenis of die van je dorp opnieuw tot leven brengen!
Meer informatie is terug te vinden op de website van het Rijksarchief . Deelnemen aan het project Notarius kan enerzijds live in de leeszaal van het Rijksarchief van Leuven, anderzijds online na een korte fysieke opleiding bij het Rijksarchief. Ben je geïnteresseerd, contacteer dan het Rijksarchief van Leuven . Ben je geïnteresseerd zonder nog werkzaam te zijn in de regio Leuven, dan kun je een Rijksarchief in een andere regio contacteren .
Het project PARDONS wil de collectie van gratiebrieven van het Rijksarchief uit de moderne tijd via een databank ontsluiten. De transcriptie van documenten maakt de zoektocht naar verhalen in die rijkgevulde bronnen mogelijk. Vrijwilligers zorgen voor transcripties die worden gebruikt om een krachtig tekstherkenningsmodel te ontwikkelen dat vervolgens automatisch honderden andere gratiebrieven transcribeert. Het Rijksarchief coördineert het gedeelte van het project dat op burgerwetenschap is gericht. Samen met Histories vzw werd een groep van vijftig vrijwilligers samengesteld die veel kennen over paleografie en historische documenten of hiervoor interesse tonen. Het zijn vaak “erfgoedvrijwilligers” die al ervaring hebben met genealogie en/of lokale geschiedenis, al dan niet via een heemkundige vereniging. Met de hulp van de vrijwilligers werden er al 1500 pagina’s uit gratiebrieven van de 16e en 17e eeuw beschreven op de site, en kunnen deze als “basiswaarheid” fungeren voor het AI-tekstherkenningsmodel. Dankzij het project PARDONS hebben vele vrijwilligers kennis gemaakt met paleografie en/of hun competenties aangescherpt, kennis verworven over wat gratie inhoudt en een overzicht gekregen van wat archivistisch en historisch onderzoek inhoudt. Sommige vrijwilligers ontmoeten elkaar zelfs buiten het kader van het project in informele werkgroepen rond paleografie.
Meer informatie over dat project is terug te vinden op de website van PARDONS , de website van het Rijksarchief , en de website van BELSPO .
Het project DigHimapper heeft tot doel historische kaarten te verwerken tot analyseerbare informatiebronnen. Daartoe wordt het publiek betrokken bij twee belangrijke fasen: het georefereren en het annoteren. Via het georefereren worden historische kaarten zo goed als mogelijk met hun huidige equivalenten vergeleken. Via het annoteren worden toponiemen op historische kaarten omgezet in tekst die leesbaar is voor computers. Hierdoor kan de ontwikkeling van het landschap worden gevisualiseerd en kunnen toponiemen worden opgezocht op de kaarten.
Je kunt als vrijwilliger aan dat project deelnemen door de bestaande georeferentie te verfijnen of mee te helpen toponiemen te ontcijferen. De resultaten worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek over landschappen uit het verleden, om meer digitale historische kaarten ter beschikking te stellen en als test om het platform multifunctioneel te maken en heel wat historische kaarten raadpleegbaar te maken. Bezoek de website van DigHimapper en begin er onmiddellijk aan! Meer informatie is beschikbaar op de website van het Rijksarchief .
Het project OUTLAW heeft vier hoofddoelen: 1) een online onderzoeks- en valorisatieportaal bouwen voor archieven van het Belgische gevangeniswezen, 2) het digitaliseren van morele registers van de Belgische gevangenissen, 3) het transcriberen van gegevens van veroordeelden en ze invoeren in een databank en, tot slot, 4) de impact van sociale kwetsbaarheid in de Belgische strafrechtspraktijk onderzoeken.
Aan het, door BELSPO gefinancierde, project werken het Rijksarchief, de UGent en Histories vzw samen, maar deze organisaties kunnen ook rekenen op vele vrijwilligers. Vrijwilligers transcriberen naam, voornaam, burgerlijke staat, beroep en datum van aankomst in de gevangenis van veroordeelden, maar ontraadselen ook pikante bijzonderheden over moorden waarvoor sommigen werden veroordeeld en over hun gedrag tijdens hun verblijf in de gevangenis. Het project geeft kortom een boeiend overzicht van de geschiedenis van het gevangeniswezen en de Belgische samenleving.
Meer informatie is beschikbaar op de website van BELSPO , de website van het Rijksarchief en de website van OUTLAW . Er is ook specifiekere informatie over vrijwilligerswerk beschikbaar. Wat er zich verder achter de schermen afspeelt is te volgen op Instagram @outlawtales .
Het project ArchiSols heeft tot doel het bodemgebruik te verbeteren aan de hand van bodemkennis. Bodemverontreiniging in stedelijke gebieden is wijdverbreider dan de tools, die ter beschikking staan van burgers en betrokken partijen, doen vermoeden. Bij een bestemmingswijziging van een grond komt de genadeslag vaak wanneer ontdekt wordt dat de bodem vervuild is, terwijl alle beslissingen al zijn gepland! Voor de betrokken actoren houdt dat vele teleurstellingen, angst, risico’s en kosten in. In Brussel wordt het grootste gedeelte van de vervuilde grond uitgegraven en verplaatst, wat de mogelijkheden voor tuinbouw in open lucht tot nul reduceert. De regering moedigt evenwel stadslandbouw aan sinds verschillende jaren (Good Food). Net zoals een beter gebruik van industrieel braakland het fenomeen van bodemafdekking kan beperken, kan een betere kennis van de geschiedenis van de ruimte bijdragen tot de vergroening van steden en bijgevolg tot de strijd tegen klimaatverandering.
Het ArchiSols project verloopt in samenwerking met Innoviris in het kader van hun "co-creatieprojecten" . Co-creatie gaat uit van het principe dat kennisproductie niet enkel een taak is van academische onderzoekers of expertisecentra. Voor deze projecten zijn er verschillende soorten kennis en expertise nodig van talrijke actoren. Behalve wetenschappelijke expertise tellen ook opgedane ervaring, praktijkervaring, gebiedservaring en institutionele expertise, enz. mee. Al die verschillende perspectieven dragen bij tot de creatie van kennis.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het Rijksarchief en de website van het project .
Het project "West-Vlaamse Akten" loopt bij het Rijksarchief van Brugge sinds 1999. In de loop der jaren hebben meerdere tientallen vrijwilligers er gewerkt, met name vrijwilligers van het Rijksarchief van Kortrijk en andere stadsarchieven. Op het ogenblik werken meer dan 50 vrijwilligers mee aan het project. Het was oorspronkelijk de bedoeling alle West-Vlaamse huwelijksakten uit de 19e eeuw te inventariseren en te ontleden in een databank. Mettertijd is dat project wat uit de hand gelopen.
De databank BS-huwelijken in West-Vlaanderen heeft zijn logische tegenhangers gekregen met databanken over de BS-geboorten en BS-overlijdens, en databanken waarin akten van dopen, huwelijken en begrafenissen afkomstig uit parochieregisters van de provincie werden opgenomen. Ook gegevens uit erfenisaangiften, staten van goed en wezerijakten zijn aan de beurt gekomen in afzonderlijke databanken.
Meer informatie is beschikbaar op de website van het Rijksarchief .
Het CegeSoma is de vierde operationele directie van het Rijksarchief en het Belgische expertisecentrum voor de geschiedenis van 20e-eeuwse conflicten. Het centrum verricht historisch fundamenteel onderzoek, ontwikkelt projecten rond publieksgeschiedenis en bewaart archiefstukken.
Een dynamisch en divers samengesteld team van vrijwilligers helpt het CegeSoma bij zijn werkzaamheden. Vrijwilligers doen waardevol werk, zoals het klasseren van documenten en archieven en het opmaken van inventarissen van collecties (die in hoofdzaak de geschiedenis van België tussen 1914 en de jaren 70 overspannen, met bijzondere aandacht voor de beide wereldoorlogen).
Heb je interesse om archieven, persknipsels en foto’s nauwgezet te klasseren in je vrije tijd? Raadpleeg dan de website van het CegeSoma voor meer informatie en voor de contactgegevens om je als vrijwilliger op te geven.
DEMOGEN Leuven
Nederlands | Frans
Notarius Leuven
Nederlands | Frans
PARDONS
Nederlands | Frans
Ben je geïnteresseerd in deelname aan een burgerwetenschapsproject, of wil je je op een andere manier vrijwillig inzetten binnen de instelling? Neem dan contact op met de projectcoördinatoren of met de lokale afdelingen waar je vrijwilligerswerk zou willen doen. Hier vind je een overzicht van lopende projecten.
Daarnaast zijn er nog veel meer mogelijkheden om vrijwilligerswerk te doen bij het Rijksarchief, buiten de hieronder voorgestelde projecten.
Bezoek de website van het Rijksarchief voor meer informatie over vrijwilligerswerk. Daarnaast vind je via deze link .
Ben je geïnteresseerd in de werking van het Rijksarchief? Volg dan hun Facebookpagina of hun YouTube-kanaal !
1 Belangrijk: dit projectoverzicht is niet volledig. Binnen het Rijksarchief bestaan er tal van lokale en kleinschalige burgerwetenschapsinitiatieven.
