De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) is een wetenschappelijke onderzoeksinstelling die ook tal van openbare diensten vervult. Onderzoekers bestuderen er zowel de aarde, de zon als andere hemellichamen in het nabije en verre heelal. Tot de wetenschappelijke disciplines van de KSB behoren astronomie, astrofysica, planeetkunde, geofysica, seismologie, ruimtegeodesie en zonnefysica. De Sterrenwacht werkt samen met tal van internationale centra en levert belangrijke openbare diensten zoals de tijdsdienst, het beheer van het Belgische seismologisch netwerk, de integratie van het Belgische GNSS-netwerk (Global Navigation Satellite Systems, zoals GPS) in internationale referentiesystemen, gravimetrische metingen, continue monitoring van zonneactiviteit en ruimteweervoorspellingen. Daarnaast zorgt de KSB nog voor de verspreiding van informatie over astronomische fenomenen. De Sterrenwacht beheert ook een uitgebreide bibliotheek en het Planetarium op de Heizel.
Lancering van PROBA-3
Op 5 december 2025 werd om 11.38 uur de satelliet Proba-3 gelanceerd, een missie van het Europees Ruimtevaartagentschap (ESA). Proba-3 bestaat uit twee satellieten die in formatie rond de aarde draaien. Tijdens elke omloop werpt één satelliet gedurende zo’n zes uur zijn schaduw op de tweede, waardoor een kunstmatige zonsverduistering ontstaat en de zonnecorona zichtbaar wordt. Het ASPIICS-instrument dat die corona observeert, wordt beheerd door de KSB. De instelling neemt ook de wetenschappelijke coördinatie van het onderzoek op zich.
Meer informatie : Geslaagde lancering Proba-3 op 5 december 2024
Meer informatie : Proba-3 wordt gelanceerd op 4 december
Lancering van Hera
Om de aarde te beschermen tegen asteroïden, neemt de KSB deel aan de Hera-missie van ESA, gelanceerd op maandag 7 oktober 2024 om 16.52 uur Belgische tijd. De KSB levert een belangrijke bijdrage aan de ruimtesonde, onder andere met de ontwikkeling van een boordinstrument: GRASS (GRAvimeter for Small Solar system objects), in samenwerking met het Spaanse bedrijf EMXYS. GRASS is het eerste instrument ooit dat de zwaartekracht aan het oppervlak van een asteroïde zal meten. Daarnaast werkt de Sterrenwacht ook mee aan de studie en simulatie van de landing van Juventas, een kleine satelliet die deel uitmaakt van de missie en zal landen op het oppervlak van de asteroïde.
Meer informatie
Deelname aan een internationale studie over de instorting van een gletsjer in Groenland die een tsunami van negen dagen veroorzaakte
In september 2023 detecteerden KSB-wetenschappers gedurende negen dagen een ongekend seismisch signaal. De oorzaak bleek een gigantische aardverschuiving in Groenland: een massa van 25 miljoen m³ rots en ijs stortte neer in de Dicksonfjord, wat leidde tot een huizenhoge tsunamigolf van 200 meter hoog. Hierdoor is het water in die smalle fjord gedurende negen dagen op en neer blijven bewegen. Dit fenomeen, bekend onder de naam seiche, werd grondig geanalyseerd in een internationale studie gepubliceerd in het tijdschrift Science. De golven die werden veroorzaakt door die enorme watermassa werden wereldwijd geregistreerd. Een dergelijk fenomeen kon nooit eerder worden vastgesteld.
Meer informatie
Ontdekking van een zwart gat dankzij de satelliet Gaia
De KSB speelde een sleutelrol in de ontdekking van een massief stellair zwart gat in de Melkweg, door bij te dragen aan de verwerking van gegevens over de radiale snelheid van sterren. De ESA en het Gaia-onderzoeksteam kondigden op 16 april 2024 de ontdekking aan. Het gaat om een zwart gat met een massa van maar liefst 33 keer die van onze zon.
Meer informatie
De KSB werd opgericht in 1826, vier jaar vóór de Belgische staat dus. Daarmee is de Sterrenwacht de oudste federale wetenschappelijke instelling na de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.
Een van de meest productieve ontdekkers van asteroïden was een astronoom van de KSB, Eric Elst (1936–2022). Hij ontdekte in zijn eentje meer dan 3.760 asteroïden!
De KSB huisvest het internationale rekencentrum voor de zonnevlekkenindex. Deze index is de langstlopende registratie van zonneactiviteit en vormt een unieke referentie voor het bestuderen van de zonnecyclus en de invloed van de zon op het aardse klimaat.
Peyo (Pierre Culliford) en Paul Melchior, voormalig directeur van de KSB, waren buren en vrienden. Gedurende een bepaalde periode tekende Peyo wenskaarten die Paul Melchior onder zijn collega’s uitdeelde.
Hergé liet zich voor het album van Kuifje De geheimzinnige ster inspireren door de Sterrenwacht. De telescoop in dat stripverhaal is echter gebaseerd op een andere telescoop dan die van de KSB.
Ringlaan 3
B-1180 Brussel
+32 (0)2 373 02 11
www.astro.oma.be
Boechoutlaan 10
B-1020 Brussel
+32 (0)2 474 70 50
planetarium.be