Onderzoeksproject AS/DD/16 (Onderzoeksactie AS)
Dit onderzoek past in het kader van artikel 35 van Agenda 21, dat uitnodigt om "nieuwe analytische en voorspellende tools uit te werken en toe te passen die het mogelijk maken nauwkeuriger de groeiende invloed van de menselijke interventie (…) en de demografische trends op de natuurlijke systemen van de Aarde te bestuderen, en de effecten en gevolgen van deze interventie en deze dynamiek te meten". Dit artikel formuleert bovendien de noodzaak om "de uitwerking van nieuwe systemen en eenvoudig te gebruiken technieken in te voeren die de coördinatie mogelijk maken van de multidisciplinaire processen - fysische, chemische, biologische en sociaalmenselijke - die vervolgens de inlichtingen en de kennis overmaken aan de besluitvormers en aan het grote publiek": dit punt vormt de fundamentele motivatie van dit onderzoeksproject. Het doel van dit project was meer bepaald de aanpakken te identificeren die de praktijk van hulp bij besluitvorming inzake duurzame ontwikkeling kunnen vernieuwen via (i) de selectie, de confrontatie en de integratie van de wetenschappelijke kennis die werd opgedaan op diverse gebieden inzake duurzame ontwikkeling, (ii) de actieve promotie van de communicatie en de uitwisselingen bij de potentiële gebruikers, zowel wetenschappers, politiek verantwoordelijken als andere.
De gevolgde methodologie is opgebouwd rond drie kernpunten: 1. de noodzaak van een modelvorming, niet noodzakelijk kwantitatief maar zo strikt mogelijk om de objectiviteit en de herhaalbaarheid van de resultaten te waarborgen; 2. het onderzoek van de meest geschikte besluitvormingsniveaus en de integratie van de bedieningsvariabelen die overeenstemmen met deze verschillende niveaus in de modelvorming; 3. dit alles ten dienste van een interdisciplinaire, intergenerationele en niet deterministische visie op ontwikkeling.
Voor dit onderzoek werd een methodologisch kader ontworpen. Het is opgebouwd rond vijf criteria, die men vaak terugvindt in de literatuur over duurzame ontwikkeling maar die vaak verspreid zijn en vooral niet omschreven worden in termen van modelvorming en hulp bij besluitvorming.
Deze vijf criteria zijn de volgende: interdisciplinariteit, intergenerationaliteit, onzekerheid, "glokaliteit" (raakvlak van lokaal/globaal niveau) en deelname van de betrokken partijen. Het leek ons dat deze criteria zoveel mogelijk door de modellen moesten worden nageleefd opdat deze in staat zouden zijn de problematiek van duurzame ontwikkeling aan te snijden.
Het leek ons bovendien dat deze vijf criteria niet noodzakelijk allemaal dezelfde draagkracht hadden afhankelijk van de gestelde vraag, wat ons ertoe bracht ze toe te passen op twee algemene thema's - ruimtelijke ordening en energie - en de problemen die deze met zich meebrengen. Dit onderzoek vormt, naast Agenda 21, een aanvulling op het federale rapport over duurzame ontwikkeling 2002 via de principes en de criteria van een besluitvorming in overeenstemming met de vereisten van duurzame ontwikkeling (Federaal Planbureau, 2002). Het vloeit bovendien voort uit een vaststelling volgens welke duurzame ontwikkeling niet voldoende in overweging wordt genomen in de cenakels die, met een "wetenschappelijke" blik, de besluitvorming beïnvloeden, waarbij deze blik hier wordt verstaan onder de zeer beperkende hoek van de toegepaste modellen.
Duurzame ontwikkeling blijft vandaag een te weinig ontgonnen terrein opdat de modelvormer zich hierop zou begeven, vooral wanneer hij wordt geconfronteerd met besluitvorming. De motivatie van dit onderzoek is de sterke en zwakke punten van de huidige modellen in dit opzicht te bepalen, evenals hun mogelijkheden (en die zijn talrijk) en de toekomstige onderzoekssporen.
