Onderzoeksproject TR/C1/015 (Onderzoeksactie TR)
De recente Europese geschiedenis heeft eens te meer bewezen dat trendmatige toekomstvoorspellingen onmogelijk zijn. Politieke, sociale, economische en ruimtelijke veranderingen vinden niet trendsgewijs maar schoksgewijs plaats. Die wetenschap is ook essentieel voor de studie van de toekomstige mobiliteit.
De beslissing om de Westeuropese binnengrezen op te heffen heeft onder de Europese bedrijven een massale golf van horizontale integratie en schaalvergroting met zich meegebracht. Steeds minder bedrijven (met hun hoofdkwartieren vaak in de grote steden) controleren een steeds groter aandeel van de markt. Een handvol steden (London, Parijs, Brussel, Frankfurt) domineren meer en meer de Europese diensteneconomie. Hierdoor wordt de Europese mobiliteit snel geïnternationaliseerd. Overbezette luchthavens en nieuwsoortige internationale verbindingen (HST) zijn hiervan het rechtstreekse gevolg. Het besluit om de Kanaaltunnel te bouwen verandert de vervoersstromen tussen Groot-Brittannië en het continent.
De vervanging van planeconomieën door markteconomieën in Oost-Europa (op enkele jaren tijd!) creëert nieuwe oost-westverbindingen per vliegtuig, trein, schip en wagen. Nieuwe groeiregio's in het oosten (saksen, Berlijn) vinden aansluiting bij het westen. De ligging van zeehavens ten opzichte van de Europese markten verandert.
De studie van deze politieke, economische en ruimtelijke verschuivingen vormen voor de Vakgroep Planning en Ontwikkeling het theoretisch kader waarbinnen de toekomstige Europese mobiliteit moet worden bestudeerd en verklaard.
Een analyse maken van de ruimtelijke verschuivingen op nationaal niveau impliceert dat men de internationale (europese) context mee in rekening brengt. In dit onderzoek wordt ervan uitgegaan dat ruimtelijke processen mee moeten verklaard worden vanuit de evolutie in de maatschappelijk-economische verhoudingen.
De verschuivingen in het dominerende na-oorlogse ontwikkelingsmodel en de daarmee samengaande welvaartsstijging, de toegenomen vrije tijd, de explosief gestegen mobiliteit hebben de (maatschappelijke en ruimtelijke) structuur en de werking van de Belgische samenleving drastisch beïnvloed :
internationalisering, horizontale integratie van bedrijven, toenemende ongelijkheid tussen regio's steeds verder uitwaaierend bebouwing. Brussel wordt steeds belangrijker als politiek beslissingscentrum en als dienstencentrum. Het totstandkomen van de Europese eenheidsmarkt kan een belangrijke impact hebben op de huidige grensregio's die binnen een ruimer verband nieuwe kansen kunnen krijgen (Lille-Roubaix-Tourcoing-Kortrijk, Eurogio Maas-Rijn...). De ingebruikname van nieuw infrastructuur (Kanaaltunnel, Hoge Snelheidstrein) zal de omvang en de richting van de goederen- en personentrafiek beïnvloeden.
De studie van de maatschappelijke en ruimtelijke verschuivingen vormen het theoretisch kader waarbinnen nationale verkeers- en vervoersstromen moeten worden bestudeerd en verklaard.
Dit onderzoek wordt samen met de universiteit van Gent uitgevoerd. Teneinde tot een werkbare verdeling van de taken te komen werd een opsplitsing gemaakt tussen industrie (Gent) en diensten (Leuven). Net zoals andere Europese economieën is België sterk getertiariseerd. Twee derde van de beroepsbevolking werkt in de dienstensector. In het afgelopen decennium is het aantal tertiaire arbeidsplaatsen met 250.000 eenheden toegenomen.
Het mobiliteitspatroon in een tertiaire samenleving ziet er anders uit dans in een samenleving waar het accent op industriële activiteiten ligt. De diensten genereren meer zakelijk verkeer dan de industrie. In de toekomst zal het probleem van ochtend- en avondspitsen zich in de steden uitbreiden tot een probleem van continue verkeersoverlast.
Ten aanzien van en mogelijke substitutie van fysieke verplaatsingen door een aantal "telediensten"(telewerken, telebanking,..) bestonden steile verwachtingen. Mogelijkheden en beperkingen, mode op grond van buitenlandse ervaringen zullen afgewogen worden tegen achtergrond voor maatschappelijk-economische evoluties die zich in de dienstensector in de samenleving als geheel voordoen.
